آمادگی ایران برای تبدیل خاورمیانه به منطقه پیشران هوش مصنوعی جهان

آینده هوش مصنوعی می‌تواند متعلق به ما باشد

ستار هاشمی در این رویداد از ظرفیت‌های قابل‌توجه ایران، هم در حوزه زیرساخت‌های ارتباطی و داده‌ای و هم در زمینه هوش مصنوعی نیز سخن گفت و بدین‌نکته اشاره کرد که ایران به‌رغم تحریم‌ها موفق شده است اکوسیستم مالی پوپایی ایجاد کند که در آن اپراتور تلفن همراه داخلی کشور با بیش از ۵۰ میلیون کاربر و پلتفرم‌های خدمات دیجیتال با ده‌ها میلیون کاربر، فعالیت می‌کنند. از نظر ستاری، این زیرساخت ارتباطی در ترکیب با سرمایه انسانی ماهر به‌مثابه ستون فقرات هوش مصنوعی عمل می‌کند و بدین‌ترتیب ایران در این حوزه نیز توانسته از نظر تعداد و کیفیت مقالات علمی و نیز تعداد توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی، جایگاه دوم منطقه را به دست آورد.
پایان‌بخش سخنرانی وزیر ارتباطات و فناوری اما بیان یک دعوت و ترسیم یک چشم‌انداز بود. او از کشورهای منطقه برای ایجاد مراکز شتابدهی هوش مصنوعی، تسهیل سرمایه‌گذاری‌های مشترک و تقویت همکاری‌های دانشگاهی دعوت به همکاری کرد و در پایان سخنانش ضمن بیان تعهد ایران به تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های نوین، اظهار امیدواری کرد که منطقه خلیج‌فارس بتواند در پرتو توسعه همکاری‌های مشترک به‌عنوان نیرویی پیشرو در توسعه هوش مصنوعی ظاهر شود و رهبری جهانی هوش مصنوعی را برعهده بگیرد: «با هم می‌توانیم جسورانه عمل کنیم، هوشمندانه سرمایه‌گذاری کنیم و آینده‌ای مرفه برای منطقه خود بسازیم. آینده هوش مصنوعی متعلق به ماست و زمان عمل، اکنون است.»
 

ابتکارهای سه‌گانه ایران

دیگر سخنران این رویداد، بهزاد اکبری معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت بود که ضمن تاکید بر ظرفیت کلیدی ایران در ایجاد اتصال دیجیتال منطقه‌ای و تقویت اکوسیستم دیجیتال خلیج‌فارس، از سه پیشنهاد مشخص ایران در این زمینه پرده‌برداری کرد. اکبری پیش از بیان این ابتکارها البته به آمار ترافیک اینترنت مصرفی منطقه خاورمیانه و تأمین بخش عمده آن از اروپا اشاره کرد و سهم سرویس‌دهنده‌های محلی را کمتر از 10 درصد ترافیک مصرفی عنوان کرد. او پیش‌بینی کرد تا 5 سال آینده، مصرف ترافیک اینترنت در خاورمیانه حدود ۳۰ درصد افزایش یابد و به بیش از ۶۰۰ ترابیت بر ثانیه برسد. با این تفاسیر او از لزوم محلی‌سازی ترافیک منطقه‌ای دفاع کرد و آن را در سایه گسترش و اتصال زیرساخت‌های ارتباطی کشورهای منطقه، امری ممکن قلمداد کرد.
اکبری در بیان ابتکارهای ایران نیز به سه مورد اشاره کرد. نخستین پیشنهاد، انتقال داده با ظرفیت بالاست که طی آن ایران با برخورداری از شبکه‌های فیبر نوری و انتقال نوری پیشرفته می‌تواند تا مدارهای ۱۰۰ گیگابیت بر ثانیه را از هر مرز به مرز دیگر انتقال دهد و چونان پل جریان داده میان آسیا، اروپا  و فراتر از آن عمل کند. «توسعه اتصالات زیردریایی فیبر نوری در خلیج‌فارس و دریای خزر دومین پیشنهاد اکبری بود؛ امری که با توافق‌های دوجانبه یا با تشکیل کنسرسیومی منطقه‌ای می‌تواند به هدفی در دسترس بدل شود.
درنهایت پیشنهاد سومی که اکبری آمادگی ایران را برای اجرای آن اعلام داشت، «ایجاد مراکز داده کارآمد» بود. در این زمینه، اکبری بدین‌نکته اشاره کرد که ایران با داشتن پنج منطقه استراتژیک برای مراکز داده ابری و شرایط آب‌وهوایی متنوع، امکان استفاده از انرژی پاک و کارایی بالای انرژی را فراهم می‌کند. این مراکز داده می‌توانند به‌عنوان پایگاهی برای توسعه خدمات دیجیتال در منطقه عمل کنند.
 

هوش مصنوعی در جنگ قدرت‌ها

تحلیل سخنان مسئولان ایرانی در آنچه در رویداد «ایران کریدور 2025» گذشت، شاید بدون توجه به ابعاد جهانی مسئله هوش مصنوعی، امری انتزاعی به‌نظر برسد. اینک برخی گمانه‌زنی‌های استراتژیک حکایت از آن دارد که جنگ بزرگ جهانی بعدی شاید در زمینِ هوش مصنوعی رقم  بخورد؛ جایی که ازقضا این روزها با رونمایی چینی‌ها از دیپ سیک آن هم با رقم ادعایی 6 میلیون دلار، مشخص شده است که این قصه سر دراز دارد و آن تصور جزمی اولیه که هژمونی بی‌چون‌وچرای آمریکایی‌ها را امری مسلم می‌پنداشت، گویی دود شده و به هوا رفته است. بدین‌ترتیب انگار بازی هوش مصنوعی تازه شروع شده است، بنابراین در این حوزه می‌توان همچنان منتظر خبرهای پیش‌بینی‌‌نشده و داده‌های نیامده بود.
از این‌منظر که به ماجرا نگریسته شود، شاید نتوان به‌راحتی چشم‌انداز اعلامی سیدستار هاشمی را آرزواندیشی نامید؛ به‌خصوص وقتی ظرفیت‌های ویژه دیپلماتیک و اقتصادی کشورهای حوزه خلیج‌فارس در نظر آورده شود. با این‌همه در این میان التفات به نکاتی مهم چون تحریم‌های اعمالی بر ایران، هزینه‌های گزافی که در این حوزه در سراسر جهان پرداخت می‌شود و  رقابت بی‌محابایی که میان قدرت‌های جهانی جریان دارد، می‌تواند تصویری واقعی‌تر از ظرفیت‌ها و محدودیت‌های پیش روی ابتکار ایران به نمایش بگذارد. 
برای نمونه، چند روزی بیشتر از این خبر نگذشته است که مارک زاکربرگ، مدیرعامل «متا» اعلام کرد که این شرکت امسال بین ۶۰ تا ۶۵ میلیارد دلار برای توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی هزینه خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری شامل احداث مراکز داده عظیم و گسترش تیم هوش مصنوعی متاست. در این مگاپروژه، قرار است مرکز داده «متا» در لوئیزیانا با هزینه‌ای بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار، تا سال ۲۰۳۰ تکمیل شود تا نقشی اساسی در پشتیبانی از مدل‌های هوش مصنوعی متا و ارائه خدمات به کاربران جهانی ایفا کند. همچنین یکی از مراکز داده برنامه‌ریزی‌شده این طرح در تگزاس به‌اندازه پارک مرکزی نیویورک وسعت خواهد داشت و همین اعداد به‌خوبی نشانگر آن است که چگونه سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری هوش مصنوعی، جنگ‌های بدون خونریزی آینده را رقم خواهد زد.
 

دیپلماسی فناوری وزیر ارتباطات

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که ایران به‌لحاظ فناوری که مهمترین عنصر تعیین‌کننده نظم جدید بین‌الملل است در انزوا قرار دارد. سفرهای وزیر ارتباطات را که می‌توان ذیل مفهوم دیپلماسی فناوری تعریف کرد، تلاش‌هایی برای شکستن این انزواست. تا اسم از دیپلماسی به میان می‌آید، ذهن‌ها همه به‌سوی وزیر امور خارجه کشورها و در مورد ایران، سیدعباس عراقچی می‌رود. با این‌همه در جهان امروز، دیپلماسی دیگر فقط به‌شکل کلاسیک و سیاسی آن منحصر نمی‌شود و انواع و اقسام دیپلماسی‌های علمی، اقتصادی، فرهنگی، شهری، زیست‌محیطی، ورزشی و فناوری نیز باید به کمک دیپلماسی سیاسی بیایند تا کشوری بتواند جایگاهی مناسبات در نظم بین‌المللی پیدا کند.
ستار هاشمی را از این زاویه باید یکی از فعال‌ترین وزیران دولت مسعود پزشکیان در زنجیره دیپلماسی چندجانبه دانست. او آبان‌ماه به آمریکای لاتین سفر کرد و در ونزوئلا و کوبا چند قرارداد همکاری امضاء کرد. بعد از آن از توسعه همکاری‌های فضایی ایران و روسیه در حوزه انتقال دانش و تولید ماهواره‌های سنجشی ذیل سند همکاری راهبردی دو کشور خبر داد و با سفیر کره جنوبی در زمینه دولت الکترونیک مذاکراتی داشت.

دیروز در حضور او توافق‌نامه همکاری میان ایران و عمان در  توسعه ترانزیت داده امضاء شد و امروز نیز در نمایشگاه جیتکس «هوش مصنوعی همه چیز» که در هتل سنت رجیس جزیره سعدیات و با حضور پیشگامان، مبتکران و نوآوران هوش مصنوعی برگزار می‌شود، حضور می‌یابد.(هم میهن)