فناوری‌ها در گذشته دهه‌ها دوام می‌آوردند. نوآوری‌های بزرگ نادر بودند و به همین خاطر آن‌چه در دسترس بود تا مدت‌ها در بازار باقی می‌ماند. ولی رفته‌رفته شرایط تغییر کرد و بسیاری از فناوری‌ها به‌سرعت از رده خارج شدند. در این مطلب می‌خواهیم مروری داشته باشیم بر چند فناوری قدیمی که با گذشت سال‌ها و حتی دهه‌ها هنوز کار می‌کنند و مستحق توجه هستند.

نوآوری نوآوری می‌آورد. با گذشت ده‌ها هزار سال با کمک نوآوری از غار خارج شدیم و حالا به نقطه‌ای رسیده‌ایم که نوآوری‌ها دیگر حیات طولانی ندارند. برای مثال اگر نگاهی به حوزه فیلم‌ها داشته باشید، حتما متوجه می‌شوید که ترندها چقدر سریع از VHS به سمت بتامکس، دیسک‌های لیزری، دی‌وی‌دی، بلوری و حالا به فرمت‌های دیجیتالی رسیده‌اند. فناوری به‌سرعت حرکت می‌کند ولی برخی از آن‌ها محکم‌تر به این جهان چسبیده‌اند و در ادامه نگاهی به 10 مورد از این فناوری های قدیمی خواهیم داشت.

فلاپی دیسک

فلاپی دیسک‌ها زمانی یک قالب استاندارد برای ذخیره‌سازی اطلاعات یا نصب و اجرای نرم‌افزارها بودند. این قابلیت‌ها در نهایت به هارد دیسک‌های داخلی و خارجی، سی‌دی رام‌ها و دانلودهای دیجیتالی منتقل شدند. شاید فکر کنید فلاپی دیسک‌ها امروز فقط در موزه‌ها پیدا می‌شوند و مهم‌ترین نمودشان در آیکن ذخیره‌سازی قابل مشاهده است.

اما حقیقت این است که برخی شرکت‌های خصوصی هنوز از این دستگاه‌ها بهره می‌گیرند. شرکت‌هایی که اعتمادپذیری را به نوآوری ترجیح می‌دهند، اغلب از فناوری‌هایی استفاده می‌کنند که جواب خود را پس داده‌اند. به همین خاطر، دستگاه‌های خودپرداز و برخی از ماشین‌های داروسازی هنوز از فلاپی دیسک بهره می‌گیرند.

حتی برخی از سازمان‌های دولتی هنوز از این دیسک‌ها استفاده می‌کنند و به این روند ادامه خواهند داد. برای مثال، وزارت دفاع آمریکا تا سال 2019 هنوز برای کنترل تسلیحات هسته‌ای خود از فلاپی استفاده می‌کرد. علی‌رغم آن که آخرین فلاپی دیسک جدید در سال 2011 ساخته شد، بخش‌هایی از دولت ژاپن هنوز به این فناوری متکی است.

پیجر

قبل از آن که گوشی‌های همراه به اصلی‌ترین روش ارتباطی ما تبدیل شوند، پیجرها یکی از روش‌های مناسب برای کسب اطلاع از وضعیت افراد یا فراخواندن آن‌ها بود. پیجرها در فواصل دور و حتی در موقعیت‌هایی که نمی‌شد از گوشی‌های همراه استفاده کرد، به‌صورت بی‌سیم کار می‌کردند. این دستگاه‌ها اجازه می‌دادند پیام کوتاهی را به مخاطب بفرستید یا از او بخواهید با شما تماس بگیرد.

با این حال، زمانی که گوشی‌های همراه فراگیر شدند، نیاز به پیجرها حداقل برای اکثر مردم از بین رفت. حالا به‌راحتی می‌توانید با مخاطبان مدنظر خود تماس بگیرید یا به آن‌ها پیامک بدهید. با این وجود، پیجرها هنوز برای پزشکانی که در بیمارستان‌ها کار می‌کنند، وسیله‌ای کاربردی محسوب می‌شوند.

بر اساس تحقیقی که نتایج آن در مجله Journal of Hospital Medicine منتشر شده، اگرچه برخی پزشکان در بیمارستان هم از موبایل استفاده می‌کنند، اما در سال 2017 تقریبا نیمی از همه پزشکان به‌طور مرتب از پیجرها بهره جسته‌اند. این شیوه ارتباطی در واقع رایج‌ترین شیوه ارتباطی در بیمارستان‌هاست.

این یافته‌ها با یک نظرسنجی غیررسمی که در سال 2019 از هزار نیروی بیمارستانی انجام شد، مطابقت دارد. در این نظرسنجی گفته شده بود که حدود نیمی از پزشکان هنوز پیجر دارند. از جمله دلایلی که برای استفاده از این دستگاه‌ها مطرح شده بود، می‌توان به جدا کردن زندگی کاری از زندگی شخصی، جلوگیری صرف وقت در گوشی برای موضوعات شخصی و قابلیت پیجرها در ایجاد ارتباط در مکان‌هایی اشاره کرد که ممکن است پوشش‌دهی مخابراتی نداشته باشند.

ماهواره و کاوشگر فضایی

ارسال وسایل مختلف به فضا قطعا یکی از جذاب‌ترین دستاوردهای فنی بشر در طول تاریخ است. اگرچه فضاپیماهای مدرن زیادی به فضا فرستاده شده‌اند، اما ماهواره‌ها و کاوشگرهایی هنوز در حال فعالیت‌اند که با توجه به دستاوردهای امروز خنده‌دار به نظر می‌رسند. برای مثال، مقدار حافظه متوسط در گوشی‌های هوشمند امروزی 1 میلیون برابر و قدرت پردازشی آن‌ها 100 هزار برابر بیشتر از کامپیوتر آپولو است.

وویجر 1 و 2 از جمله این کاوشگرهای فضایی هستند که از نظر مسافت به دورترین نقطه در فضا برای یک وسیله ساخت بشر رسیده‌اند. کامپیوترهای این دو کاوشگر فقط 68 کیلوبایت حافظه دارند. با این حال، این محدودیت‌ها باعث نشده، این کاوشگرها نتوانند کار خود را انجام دهند. هر دو کاوشگر وویجر 45 سال پس از پرتاب در سال 1977، هنوز فعال‌اند و داده‌های خود را از فاصله‌ای تقریبا به اندازه 156 برابر فاصله زمان تا خورشید به زمین ارسال می‌کنند.

اگر کمی به زمین نزدیک‌تر شویم، می‌توانیم ماهواره ونگارد 1 را ببینیم که با گذشت هر شبانه‌روز، بر رکورد طولانی‌ترین مدت زمان فعالیت یک ماهواره در فضا اضافه می‌کند. این ماهواره در سال 1964 پرتاب شد و اگرچه حالا دیگر اطلاعاتی را به زمین برنمی‌گرداند اما همچنان به دور سیاره ما می‌چرخد و احتمالا تا صدها سال دیگر به چرخش خود ادامه خواهد داد.

قدیمی‌ترین کامپیوتر دیجیتال تاریخ

قدیمی‌ترین کامپیوتر دیجیتال جهان موسوم به «هارول دکاترون» در سال 1951 ساخته شد و در ابتدا در مرکز تحقیقات انرژی اتمی در آکسفوردشایر استفاده می‌شد. این کامپیوتر می‌توانست اعداد را ضرب کند و جایگزین دستگاه‌هایی شده بود که محاسبات را انجام می‌دادند. اگرچه اعلام خروجی توسط این دستگاه تا 10 ثانیه طول می‌کشید، اما می‌توانست به شکلی قابل اطمینان ساعت‌ها یا روزها کار کند. این دستاورد در آن روزگار بی‌بدیل بود.

هارول دکاترون پس از شش سال در سال 1957 از رده خارج شد و ممکن بود نابود شود. اما در نهایت به عنوان یک ابزار آموزشی انتخاب شد و به کالج فنی ولورهمپتون و استنفوردشایر رفت. این کامپیوتر تا دهه 1970 برای آموزش استفاده می‌شد اما در پایان به موزه تحویل داده شد. این دستگاه حالا در موزه ملی رایانش در «بلچلی پارک» حضور دارد و پس از ترمیم اکنون می‌تواند مثل گذشته فعالیت داشته باشد.

اینترنت دایل آپ

اگر از کاربران قدیمی اینترنت باشید، شاید به یاد بیاورید که در یک برهه زمانی اتصال به این شبکه جهانی با صدای عجیب و غریبی همراه بود که از داخل کیس بیرون می‌آمد. این صدا برای بسیاری از افراد یادآور دوره جوانی وب جهان‌گستر است.

ارتباطات دایل آپ یا شماره‌گیری در دهه 2000 جای خود را به اینترنت پهن‌باند داد تا جهان به آرامش و سرعت بیشتری دست پیدا کند. اگر فکر می‌کنید اینترنت دایل آپ کاملا منقرض شده، سخت در اشتباهید. شرکت AOL به عنوان یکی از بزرگ‌ترین برندهای اینترنتی در سال‌های نه چندان دور، هنوز در سال 2021 حدود 1.5 میلیون مشتری داد. بسیاری از این افراد از سرویس AOL Advantage استفاده می‌کنند تا به قابلیت‌های امنیتی و پشتیبانی فنی دسترسی داشته باشند، اما برخی از آن‌ها هنوز کاربر اینترنت دایل آپ این شرکت هستند.

AOL تنها شرکتی نیست که هنوز اینترنت دایل آپ ارائه می‌کند. NetZero, EarthLink, Turbo USA و Juno از دیگر شرکت‌هایی هستند که چنین خدماتی دارند. سرعت این اینترنت احتمالا هنوز به 56 کیلوبیت بر ثانیه محدود باشد، اما قیمت و دسترسی‌پذیری از دلایلی است که کاربران را به استفاده از این سرویس ترغیب می‌کند. در واقع برخی شرکت‌ها اجازه می‌دهد کاربر ماهانه تا 10 ساعت به‌صورت رایگان از خدمات دایل آپ استفاده کند.

تلفن همگانی

قبل از همه‌گیر شدن گوشی‌های همراه، تلفن‌های همگانی بهترین راه برای تماس گرفتن در خیابان بود. این دستگاه‌ها معمولا با قرار دادن سکه در یک بخش مخصوص به کاربر اجازه شماره‌گیری می‌دادند. اگرچه شاید مدت‌ها باشد که کسی را در حال استفاده از تلفن همگانی ندیده باشید، اما این دستگاه هنوز کاربران خاص خودش را دارد.

برای مثال در آمریکا تا سال 2018 هنوز حدود 100 هزار تلفن همگانی وجود داشت و یک پنجم آن‌ها در شهر نیویورک در دسترس بوده‌اند. شرکت‌های سرویس‌دهنده تلفن‌های همگانی هم مدعی‌اند که میزان استفاده از این خدمات در زمان وقوع بحران‌های جوی یا حوادث طبیعی که شبکه‌های سلولار از دسترس خارج می‌شوند، افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند.

لامپ خلاء

لامپ‌های خلاء به گردن ما حق زیادی دارند. این فناوری که همسن کامپیوترها، رادیوها، تلویزیون‌ها و تلفن‌های سنتی است، تا مدت‌ها بسیار خوب عمل می‌کرد. با این حال، این فناوری فضای زیادی را در داخل محصولات الکترونیکی اشغالی می‌کرد. در آینده، با معرفی ترانزیستورها این لامپ‌ها از رده خارج شدند.

ترانزیستورها در سال 1947 نشان دادند که تقریبا می‌توانند همه کارهای لامپ‌های خلاء را انجام دهند و فضای بسیار کمتری اشغال کنند. به‌علاوه، این محصولات خرابی کمتری داشتند و لازم نبود که در فواصل زمانی کوتاه آن‌ها را تعویض کرد.

با این وجود، لامپ‌های خلاء هنوز در برخی فناوری‌های خاص به کار می‌روند. برای مثال، اگر نگاهی به شتاب‌دهنده‌های ذرات یا دستگاه‌های MRI بیندازید، می‌توانید این قطعات را ببینید. حتی ممکن است در خانه خودتان یکی از این لامپ‌ها داشته باشید، چون مایکروویوها برای تولید امواج رادیویی از این فناوری استفاده می‌کنند.

کاغذ کاربنی

عبارت «رونوشت کاربنی» امروزه به مترادفی برای شباهت مو به مو استفاده می‌شود، اما در گذشته با وسیله‌ای به نام کاغذ کاربنی در ارتباط بود. اگر از ایمیل زیاد استفاده کرده باشید، حتما عبارت CC را دیده‌اید. این اصطلاح از همان رونوشت کاربنی می‌آید.

کاغذ کاربنی با قرار گرفتن بین دو کاغذ معمولی به فرد اجازه می‌داد، اطلاعاتی که روی کاغذ بالایی نوشته می‌شود، به‌طور همزمان روی کاغذ پایینی هم ثبت شود. با این وجود، ظهور فناوری‌های جدید باعث شد این نوآوری از محبوبیت بیفتد. زمانی که اسکنرهای مقرون به‌صرفه به بازار آمدند، نمونه‌برداری از اسناد و چاپ آن‌ها ساده‌تر شد و افراد با کیفیت بسیار بیشتری می‌توانستند از داده‌ها نسخه برداری کنند. به‌علاوه، دیجیتالی شدن اکثر محتوا باعث شد، دیگر نیاز چندانی به کاغذ کاربنی وجود نداشته باشد.

امروزه شاید تنها در مغازه‌های سنتی و دنیای هنر این کاغذهای مخصوص کپی‌برداری را ببینید. این فناوری به ویژه در دنیای هنر می‌تواند به خلق آثار متفاوت کمک کند و در واقع خودش مدیومی برای انتقال مفاهیم هنری باشد.

کشتی هوایی

پیش از رواج استفاده از هواپیماها، بهترین و گاهاً تنها روش جابه‌جایی در مسافت‌های طولانی با کشتی‌های هوایی بود. در واقع، این کشتی‌ها بیش از 50 سال قبل از اولین پرواز موفق هواپیمای برادران رایت به پرواز درآمدند. کشتی‌های پرنده به جای استفاده از علم فیزیک در طراحی بال، از گازهای سبک‌تر از هوا استفاده می‌کردند تا ارتفاع بگیرند.

کشتی‌های هوایی حتی پس از متداول شدن هواپیماها، یکی از روش‌های رایج حمل و نقل در سطح اقیانوس‌ها بودند، چون هواپیماها هنوز نمی‌توانستند چنین مسافت‌هایی را طی کنند. با این حال، فاجعه «هیندنبرگ» کمابیش به حیات این وسایل نقلیه پایان داد و باعث شد امروزه دیگر تقریبا کشتی‌ها را در آسمان نبینید.

در حال حاضر فقط حدود 25 کشتی هوایی در دنیا وجود دارد و عموما برای مصارف تبلیغاتی استفاده می‌شوند. ولی شرایط شاید به‌زودی تغییر کند. چند شرکت مختلف در حال کار روی فناوری‌هایی برای استفاده مجدد از کشتی‌های هوایی برای جابه‌جایی مسافر و بار هستند. البته نسل جدید این دستگاه‌ها احتمالا به جای سفر سریع به دور دنیا، برای جابه‌جایی آهسته‌تر و راحت‌تر استفاده خواهند شد تا حالتی شبیه کشتی‌های تفریحی داشته باشند.

شرکت Ocean Sky Cruises می‌گوید از سال 2024 با کشتی هوایی علاقه‌مندان را از «سوالبار» نروژ به قطب شمال خواهد برد. مسافران با کابین‌های مخصوص خود به غذا و نوشیدنی دسترسی خواهند داشت ولی باید به ازای این سفر 200 هزار دلار هزینه بپردازند.

تلویزیون CRT

تلویزیون‌های مدرن تخت و باریک هستند و گاهاً به دیوار وصل می‌شوند تا فضای زیادی اشغال نکنند. ولی در سال‌های نه چندان دور، تلویزیون‌ها بسیار بزرگ بودند چون از لامپ‌های پرتوی کاتدی استفاده می‌کردند. رفته‌رفته با پیشرفت فناوری تلویزیون‌های CRT از رده خارج شدند و جای خود را به تلویزیون‌های مدرن دادند.

با این وجود، هنوز در بسیاری از نقاط دنیا از این تلویزیون‌های بزرگ استفاده می‌شود. اگر سری به فروشگاه‌های قدیمی بزنید یا به خانه اقوام سالمند خود بروید، احتمالا می‌توانید همچنان این محصولات را ببینید. افزون بر این، دستگاه‌های آرکید نیز هنوز از تلویزیون‌های CRT استفاده می‌کنند تا کاربران بتوانند بازی‌های قدیمی و ماندگار را تجربه کنند.

حتی گزارش‌ها نشان می‌دهد که گروهی از گیمرها در تلاشی سعی کرده‌اند فناوری CRT را در بازار محصولات دست دوم زنده نگه دارند. بنابراین به نظر نمی‌رسد که این فناوری به این زودی‌ها از رده خارج شود و احتمالا تا مدت‌ها همچنان به حیات خود ادامه خواهد داد.