اجداد اردک‌های امروزی هم‌دوره تی‌رکس بودند

مطالعه‌ی جدیدی می‌گوید جمجمه‌ی فسیل‌شده‌ی تقریباً کاملی که در قطب جنوب کشف شده است، پلی میان پرندگان ماقبل تاریخ و پرندگان مدرن را آشکار می‌کند.

فسیل کشف‌شده متعلق به گونه‌ای به نام مرغ وگا (Vegavis iaai) است که حدود ۶۹ میلیون سال پیش می‌زیست؛ یعنی بیش از دو میلیون سال قبل از انقراض دسته‌جمعی که همه‌ی دایناسورهای غیر‌پرنده را از بین برد. یعنی وقتی تی‌رکس‌ها در حال شکار بودند، اجداد اردک‌های امروزی در آب‌های دوران کرتاسه شنا می‌کردند.

مرغ وگا دارای منقاری نوک تیز و بلند بود و مغزی داشت که شبیه سایر پرندگان دوران مزوزوئیک نبود. پرندگان مزوزوئیک با آن دسته از گونه‌هایی که بعدها به رده‌ی پرندگان امروزی تبدیل شدند، تفاوت زیادی داشتند.

کریستوفر تورس، نویسنده‌ی اصلی مقاله و دیرینه‌شناس از دانشگاه اوهایو، می‌گوید: «کمتر پرنده‌ای وجود دارد که بتواند به‌اندازه‌ی مرغ وگا بین دیرینه‌شناسان بحث و جدل ایجاد کند. این فسیل جدید به حل بسیاری از این بحث‌ها کمک خواهد کرد. مهم‌ترینشان این است که مرغ وگا در کجای درخت تبارشناختی پرندگان قرار دارد.»

عکاس: Andrew McAfee / Carnegie Museum of Natural History

فسیل‌های پرندگان معمولاً بسیار ظریف و شکننده هستند و تنها تعداد کمی از آن‌ها از دوره‌ی مزوزوئیک در شرایط بسیار خوبی مثل فسیل تازه‌کشف‌شده حفظ شده‌اند. سایر فسیل‌های مرغ وگا که تاکنون پیدا شده‌اند، یا اسکلت‌های بدون جمجمه بوده‌اند یا فقط بخش‌هایی از جمجمه را داشتند.

محققان بر این باورند که گونه‌ی مرغ وگا احتمالاً از انقراض دسته‌جمعی جان سالم به در برده است؛ زیرا موقعیت جغرافیایی آن در جنوبگان، زمانی که سایر نقاط جهان کاملاً سکونت‌ناپذیر شده بود، اقلیم معتدلی با پوشش گیاهی سرسبز ارائه می‌کرد.

نویسندگان مطالعه می‌گویند به‌غیر از جنوبگان، دگرگونی‌های شدید محیطی در سایر نقاط جهان که مرز کرتاسه-پالئوژن را مشخص می‌کند، معمولاً با جایگزینی سریع پرندگان ابتدایی (stem birds) با پرندگان امروزی (گروه تاج) همراه بوده است. سپس، این پرندگان مدرن در اوایل دوره‌ی پالئوژن گوناگونی بیشتری پیدا کردند. پس مرغ وگا به بهترین نماینده‌ی پرنده‌ای تبدیل می‌شود که پل ارتباطی میان پرندگان ماقبل تاریخ و پرندگان مدرن است.

محققان با استفاده از تصویربرداری میکرو سی‌تی، جمجمه‌ی مرغ وگا را اسکن و مدل سه‌بعدی دقیقی از آن بازسازی کردند که جزئیاتی از کاسه‌ی مغز، کام، نوک و فک پایین و همچنین ساختار مغزی آن را آشکار می‌کند.

عکاس: C. Torres and J. Gronke

نتایج نشان می‌دهد نمونه‌ی زیست‌شناختی مرغ وگا ویژگی‌هایی دارد که با مرغابی‌سانان مدرن همخوانی دارد؛ اما برخلاف اردک‌ها و غازهای امروزی، منقاری باریک و نوک‌تیز و ماهیچه‌های فکی قدرتمندی داشته است که امکان شکار ماهی را به پرنده می‌داد. این‌ ویژگی‌ها بیشتر شبیه پرندگان شیرجه‌زن امروزی مانند پرنده‌ی غواص (Grebe) و کشیم‌ها (Loon) هستند. همچنین، مرغ وگا دارای غده‌ی نمک پیشرفته‌ای در حفره‌ی بینی خود بوده است؛ خصوصیتی که در پرندگان دریایی با رژیم غذایی سرشار از غذاهای دریایی دیده می‌شود و به دفع نمک اضافی از خون کمک می‌کند.

بخش‌های دیگر فسیل اسکلت پرنده نیز نشان می‌دهد که مرغ وگا سبک زندگی کاملاً آبزی داشته است و ساختار پاها به‌گونه‌ای بوده‌ای که پرنده بهتر بتواند در آب حرکت کند و طعمه‌های در حال شنا را دنبال کند.

پاتریک اوکانر، دیرینه‌شناس از دانشگاه اوهایو، توضیح می‌دهد که در مکان‌های معدودی از دنیا، مانند ماداگاسکار و آرژانتین فسیل‌های نسبتاً کاملی از پرندگان کرتاسه پسین پیدا شده است. آن‌ها نشان می‌دهند که پرندگان اواخر کرتاسه گونه‌هایی بسیار متفاوت و غیرعادی بودند که با دندان‌ها و دم‌های استخوانی بلند، خویشاوندی بسیار دوری با پرندگان امروزی داشتند. [بااین‌حال] به‌نظر می‌رسد که در نقاط دوردست نیم‌کره‌ی جنوبی، به‌ویژه در جنوبگان وضعیت بسیار متفاوت بوده است.»

تحقیق در مجله‌ی نیچر منتشر شده است.