کشف فسیل‌ پتروسور غول‌پیکر اژدهای مرگ در آرژانتین

گروهی از دیرینه‌شناسان موفق به کشف بقایای فسیلی گونه‌ی جدیدی از یک خزنده پرنده در دل صخره‌های کوه‌های آند در غرب آرژانتین شدند. کاشفان به این عضو غول‌پیکر از خانواده‌ «خزندگان بالدار یا پتروسورها» لقب «اژدهای مرگ» داده‌اند. کشف اخیر بزر‌گ‌ترین پتروسور شناخته‌شده در دوران کرتاسه آمریکای جنوبی و اساساً هر دور‌ه‌ی زمانی دیگری در تاریخ منطقه است.

استخوان‌های فسیل شده‌ای که برای اولین‌ بار به دیرینه‌شناسان امکان شناسایی این گونه را داد، در استان مندوزای آرژانتین در کرانه‌های غربی این کشور و ناحیه کوهستانی کویو پیدا شده بودند. استخوان‌های فسیلی این خزنده بالدار شامل چندین مهره و استخوان‌ از اندام‌های عقب و جلوی بدن این جاندار بودند که بعدا مشخص شد متعلق به دو خزنده بالدار هستند.

به نقل از وب‌سایت علمی لایوساینس، این خزندگانِ پرنده، جثه‌ای خارق‌العاده داشتند و طول بال‌هایشان به حدود ۹ متر می‌رسید. اندازه طول بدن‌ (از فرق سر تا دُم) این شکارچیان دوران کرتاسه هم در همین حدود بود. این جانداران بی‌رحم در زمان خود منظره‌ای دلهره‌آور را برای طعمه‌هایشان به وجود می‌آوردند. و هر بار که بر فراز محلی پرواز می‌کردند، روی طعمه‌های نگون‌بخت خود سایه‌ای وحشتناک می‌انداختند و لحظه‌ای بعد با سرعتی محیرالعقول به او یورش می‌بردند.

تصویر هنری از اژدهای مرگ. این خزندگان عظیم‌الجثه برای بیش از ۸۶ میلیون سال سلاطین آسمان بودند.

اکتشاف محل استخوان‌های پتروسور به سرپرستی دکتر لئوناردو اورتیز دیوید، دیرینه‌شناس آرژانتینی انجام گرفت. اکتشافات اخیر دکتر اورتیز در واقع بخشی از یک پروژه ساخت‌وساز بود و تصمیم بر آن بود که قبل از شروع احداث، محل به دقت برای یافتن انواع فسیل و آثار باستانی دیگر بررسی شود. دکتر اورتیز پس از کشف اولیه چند سالی را صرف ارزیابی فسیل‌ها کرد تا گونه‌ی این خزندگان را مشخص کند. کار طاقت‌فرسا و طولانی اورتیز از سال ۲۰۱۲ آغاز شد و تا همین سال ۲۰۲۲ به طول انجامید. نهایتا اورتیز و همکارانش همین اواخر پس از اطمینان کامل از کشف خود، نتایج یافته‌های شگفت‌انگیز خود را با انتشار در مجله «کرتاسه ریسرچ» به محافل علمی اعلام کردند.

دکتر اورتیز به این شکارچی مخوف دوران کرتاسه نام علمی «تاناتوسدراکون آمارو (Thanatosdrakon Amaru)» را داد. اورتیز نام این گونه را از ترکیب یونانی تاناتوس (به معنای مرگ) و دراکون (به مفهوم اژدها) ساخته است. او به رویترز گفت: «به نظر این نام در خور او باشد، چون او اژدهای مرگ است.»

کلمه آمارو هم که در بخش پایانی نام علمی این هیولای مقابل تاریخی به چشم می‌خورد، اشاره‌ای به مار یا اژدهای پرنده‌ای در اساطیر مردمان آند است که گاهی در نقاشی‌ها و سایر آثار هنری اینکاها با پا و بال‌هایی شبیه به پرندگان به تصویر درآمده است. بقایای فسیلی این خزنده بالدار در لایه‌ای از سنگ‌های باستانی که بین ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال قدمت داشتند کشف شده است. اورتیز و همکارانش عقیده دارند،‌ دو اژدهای مرگی که در آند کشف شدند، حدود ۸۶ میلیون سال پیش یا ۲۰ میلیون سال قبل از برخورد سیارکی به عرض ۱۴ کیلومتر به شبه‌جزیره یوکاتان (مکزیک کنونی) در این منطقه زندگی می‌کردند. برخورد مهیب سیارک به یوکاتان نهایتاً چنان آب‌وهوا را تغییر داد که حتی دایناسورها نتوانستند به زندگی خود ادامه دهند.

دکتر اورتیز با اشاره به بی‌همتایی اژدهای مرگ در مقایسه با سایر خزندگانِ پرنده گفت، دانشمندان حتی سوابق فسیلی از بستگان نزدیک این پرندگان ندارند که دستکم تغییرات بدنی مشابه به این جانوران داشته باشند. پتروسارها برای بیش از ۱۶۰ میلیون سال روی کره خاکی ما زندگی کردند و از حدود ۲۲۸ میلیون سال تا ۶۶ میلیون سال قبل همراه با دایناسورها برای همیشه از صحنه‌ روزگار محو شدند. بااین‌حال، برخلاف تصور، این جانوران اصلا دایناسور نبودند. بلکه پتروسورها گروه منحصر به فردی از جانوران بودند که در دوران تریاس و کرتاسه روی سیاره ما زندگی می‌کردند. در حقیقت، آن‌ها اولین مهره‌دارانی بودند که توانایی پرواز داشتند.

دکتر لئوناردو اورتیز دیوید در کنار مدل بازسازی‌شده از اژدهای مرگ در دانشگاه ملی کویو، آرژانتین.

احتمالاً این خزندگان غول‌پیکر شکارچیان بسیار ماهر و خارق‌العاده‌ای بوده‌اند، چون اگر قادر به یافتن منابع غذایی خود نمی‌بودند، هیچ‌وقت تا چنین جثه‌ی شگفت‌انگیزی تکامل نمی‌یافتند. هر چند اژدهای مرگ اولین عضو از گونه‌ی خود به حساب می‌آید، اما دیرینه‌شناسان اندکی در مورد اصل و نسب و تبار این جانوران می‌دانند. اژدهای مرگ متعلق به تیره‌ای از پتروسارها به نام «اژدرهایان» بوده است که عمدتاً در اواخر دوران کرتاسه زندگی می‌کردند و جثه‌های مهیبی داشتند. مشهورترین عضو این تیره‌ که بزرگ‌ترین پتروسور جهان هم به حساب می‌آید، «کتزلکوآتلوس» نام دارد که روزگاری در آمریکای شمالی می‌زیست و طول بال‌هایش به حدود ۱۱ متر می‌رسید.

مقاله‌های مرتبط:

• سوپرزاروس؛ طویل‌ترین دایناسور تمام دوران‌ها
• کشف بقایای دایناسوری که احتمالاً بزرگ‌ترین جانور خشکی بوده است

نکته دیگری که باعث اهمیت بیشتر کشف اخیر می‌شود این است که معمولاً کشف فسیل‌ دایناسورها و جانداران باستانی دیگر به مرور با گذشت زمان و فرایندهای طبیعی مخرب و فرسایش زمین دشوار و دشوارتر می‌شود. از این رو، استخوان‌های باستانی به مرور طی میلیون‌ها سال پراکنده و متلاشی می‌شوند. اما خوشبختانه استخوان‌های فسیلی دو اژدهای مرگ تا حد زیادی دست‌نخورده و سالم باقی‌مانده بودند.

دانشمندان هنوز نمی‌دانند قرار است در آینده هم به فسیل‌های دیگری از اژدهای مرگ در آرژانتین یا سایر نواحی آمریکای جنوبی برخورد کنند؛ اما حتی اگر کشف دیگری از این گونه‌ی باستانی انجام نشود، بازهم دیرینه‌شناسان از قبل می‌دانند که این گونه‌ زمانی وجود داشته و حدود ۸۶ میلیون سال قبل فرمانروای بی‌چون و چرای آسمان بوده است.