هرآنچه درباره Zen 5، معماری نسل بعدی پردازنده‌های AMD، می‌دانیم

AMD Zen 5 معماری نسل بعدی پردازنده‌های رایزن است که احتمالاً نیمه دوم سال میلادی جاری از راه می‌رسند. طبق ادعای AMD، پردازنده‌های نسل بعدی پیشرفت قابل‌توجهی در اجرای تسک‌های سنگین خواهند داشت و پردازش‌های موازی را نیز به‌خوبی انجام می‌دهند. همچنین این شرکت ادعا می‌کند این پردازنده‌ها در رده بهترین قطعات بازار حضور خواهند داشت و پردازنده‌های نسل چهاردهم اینتل را کنار می‌زنند. بااین‌حال تا پیش از عرضه رسمی این قطعات، نمی‌توان درباره عملکرد این پردازنده‌ها نظر قطعی داد. در ادامه بیشتر درباره مشخصات نسل بعدی قطعات AMD صحبت می‌کنیم؛ تا انتها همراه lastech باشید. 

تاریخ معرفی Zen 5

شرکت AMD ژانویه امسال تأیید کرد نسل جدید پردازنده‌ها در نیمه‌دوم ۲۰۲۴ عرضه می‌شود. این شرکت چهار تراشه از سری رایزن ۹۰۰۰ (شامل Ryzen 9 9950X ،Ryzen 9 9900X ،Ryzen 7 9700X ،Ryzen 5 9600X) در ۳۱ ژوئیه امسال عرضه خواهد کرد و ماه‌های آینده نیز احتمالاً نوبت سایر پردازنده‌ها، ازجمله تراشه‌های X3D، می‌رسد. 

برخی کارشناسان معتقدند AMD به‌دلیل رقابت با اینتل سایر پردازنده‌هایش را زودتر معرفی می‌کند؛ در نتیجه احتمال می‌رود تراشه‌های X3D تا قبل از سپتامبر (شهریور-مهر) از راه برسند و سایر پردازنده‌ها نیز قبل از معرفی Lunar Lake و Arrow Lake اینتل معرفی شوند. 

مشخصات Zen 5

پیش‌ازاین، AMD مشخصات چهار پردازنده رایزن ۹۰۰۰ را در Computex 2024 تشریح کرده بود؛ جایی که با مقایسه تعداد هسته‌ها و کلاک اسپید پردازنده‌ها، درباره بهبود عملکرد و تقویت IPC (ارتباطات بین‌پردازشی) در معماری جدید سخن گفته بود. 

	Ryzen 9 9950X	Ryzen 9 9900X	Ryzen 9 9700X	Ryzen 9 9600X
هسته‌ها / رشته‌ها	16/32	12/24	8/16	6/12
کلاک اسپید پایه	4.3 گیگاهرتز	۴.۴ گیگاهرتز	۳.۸ گیگاهرتز	۳.۹ گیگاهرتز
کلاک اسپید قدرتمند	۵.۷ گیگاهرتز	۵.۶ گیگاهرتز	۵.۵ گیگاهرتز	۵.۴ گیگاهرتز
حافظه‌های L2 + L3	۸۰ مگابایت	۷۶ مگابایت	۴۰ مگابایت	۳۶ مگابایت
توان حرارتی	۱۷۰ وات	۱۲۰ وات	۶۵ وات	۶۵ وات

پردازنده‌های معرفی‌شده رایزن ۹۰۰۰ و تراشه‌های رایزن ۷۰۰۰ در بسیاری از آیتم‌ها مثل مقدار حافظه پنهان، تعداد رشته‌ها و سرعت کلاک مشخصات یکسانی دارند اما تفاوت اصلی در میزان مصرف انرژی آن‌هاست؛ جایی که اکثر پردازنده‌ها توان حرارتی کمتری نسبت به نسل قبل دارند و فقط رایزن ۹ 9950X از توان حرارتی ۱۷۰ واتی (مشابه رایزن ۹ 7950X) برخوردار است. بااینکه اعداد و ارقام این بخش ممکن است در بررسی فیزیکی تغییر کند، در هرصورت بهبود کارایی پردازنده‌ها و پیشرفت معماری Zen 5 را نشان می‌دهند. 

اما طبق برخی شایعات، AMD شاید توان حرارتی بالاتری را برای Ryzen 7 9700X در نظر بگیرد. توان حرارتی کنونی این پردازنده ۶۵ وات بوده و با افزایش احتمالی آن به ۱۲۰ وات، تفاوت فنی بین این پردازنده و تراشه‌های X3D (با معماری Zen 4) کاهش می‌یابد و در اجرای تسک‌ها سطح عملکرد نزدیک‌تری خواهند داشت. افزایش توان حرارتی می‌تواند عملکرد پردازنده را تقویت کند اما زمان AMD (باتوجه‌به زمان عرضه) برای اعمال چنین تغییرات مهمی محدود است و همین موضوع می‌تواند نتیجه‌‌ای خلاف خواسته‌های AMD به‌دنبال داشته باشد؛ در نتیجه ممکن است پس از عرضه اولیه این پردازنده به‌جای اعمال تغییرات ناگهانی، شاهد معرفی نسخه قدرتمندتر Ryzen 7 9700X باشیم. 

برخلاف پردازنده‌های جدید Arrow Lake اینتل، AMD به‌ لطف معماری Zen 5 همچنان از قابلیت SMT (چندریسمانی هم‌زمان) پشتیبانی می‌کند و با افزایش دقت عملکرد رشته‌ها و تأخیر در پاسخ‌دهی، توانسته عملکرد کلی رشته‌ها را بهبود ببخشد. همین‌طور پردازنده‌های Zen 5 به معماری گرافیکی RDNA 3.5 مجهزند که عملکرد گرافیکی بهتری نسبت به نسل قبل خواهند داشت؛ هرچند ظاهراً اختلاف فنی آن‌ها زیاد نخواهد بود.

سوکت AM5 

برخلاف اینتل که در طراحی سوکت معمولاً از دو یا گاهی سه نسل پشتیبانی می‌کند، پلتفرم سخت‌افزاری رایزن سازگاری خوبی با عموم پردازنده‌ها دارد؛ برای مثال کاربران نسل اول تراشه‌های رایزن می‌توانستند با یک آپدیت ساده بایوس و بدون تغییر و تعویض قطعه‌ای، سخت‌افزار خودشان را به پردازنده‌های نسل سوم یا پنجم رایزن ارتقا بدهند. 

رونمایی از سوکت AM5 در پاییز ۲۰۲۲ نیز در ادامه همین مسیر بود و معماری Zen 5 نیز همانند Zen 4 از همان سوکت استفاده خواهند کرد؛ در نتیجه افراد که مادربردهای X670E، X670 یا B650 دارند، می‌توانند سخت‌افزار خودشان را به سطح پردازنده‌های Zen 5 ارتقا بدهند و فقط با به‌روزرسانی بایوس، از مزایای آن بهره‌مند شوند. 

در ایونت Computex 2024، از چیست‌های مادربرد X870‌ و X870E برای پردازنده‌های سری Ryzen 9000 رونمایی شد. این چیپست‌ها با استاندارد USB4 عرضه می‌شوند و گواهی PCI Express 5.0 نیز به قابلیت‌های گرافیکی و ذخیره‌سازی آن‌ها ارتباط دارد. همچنین این چیپست‌ها با پشتیبانی از فرکانس‌های بالاتر، نوید عملکرد بهتر پردازنده‌های آینده را می‌دهند. 

عملکرد Zen 5

داده‌های منتشرشده از عملکرد Zen 5، خبر از ارتقای عملکرد این معماری می‌دهد. باتوجه‌به ارقام ارائه‌شده، انتظار می‌رود پردازنده‌های دارای این معماری میانگین ۱۶ درصد افزایش IPC را تجربه کنند، حتی در برخی برنامه‌ها این عدد می‌تواند به ۳۵ درصد برسد. همچنین AMD ادعا می‌کند رایزن ۹ 9950X در مقایسه با اینتل Core i9-14900K، تا ۵۶ درصد بهتر تسک‌های بلندر را پردازش می‌کند. 

در اجرای گیم نیز داده‌ها از برتری ۴ تا ۲۳ درصدی 9950X نسبت به 14900K خبر می‌دهند. همچنین در اجرای قابلیت‌های مبتنی‌بر AI نیز پردازنده‌های رایزن سریع‌تر عمل می‌کنند. در واقع تعهد AMD برای به‌کارگیری جدیدترین فناوری‌هاست که این ارقام را ثبت کرده و عموم کاربران را نسبت به پردازش و اجرای بازی‌ها امیدوار می‌کند. البته باید منتظر عرضه رسمی این قطعات ماند تا ببینیم عملکرد و آمار‌ آن‌ها در بنچمارک‌ها چگونه خواهد بود. 

حافظه کَش سه‌بعدی

حضور حافظه سه‌‌بعدی (3D V-Cache) در پردازنده‌های AMD از Ryzen 7 5800X3D شروع شد و در ادامه با Ryzen 7 7800X3D توانست کیفیت مدنظر کاربران در پردازش و اجرای بازی‌ها را فراهم کند. در مصاحبه اخیر، دونی ولیگروسکی (Donny Woligroski) نیز تأکید کرد که AMD نسخه‌های X3D پردازنده‌های Zen 5 را تقویت می‌کند تا کاربران با عملکردی فراتر از Zen 3 و Zen 4 روبه‌رو شوند. 

گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که AMD احتمالاً چیپلت خود را برای اطمینان از در دسترس بودن حافظه کَش اضافی در تمامی مدل‌ها تغییر خواهد داد و ظاهراً شاهد پیشرفت‌هایی، مانند افزایش سرعت کلاک، نیز خواهیم بود.

شرکت AMD با Zen 5 می‌تواند نقش جدیدی در دنیای فناوری و سخت‌افزار بازی کند و درصورتی‌که ارقام و داده‌های اشاره‌شده در این مطلب درست باشند، می‌توان ادعا کرد Zen 5 می‌تواند مهره تأثیرگذاری در تعیین جایگاه این شرکت باشد.