شامپانزه‌ها مهارت زبانی پنهانی دارند که در مورد آن نمی‌دانستیم

ما انسان‌ها دوست داریم فکر کنیم مهارت زبانی ما چیزی است که موجب تمایز توانایی‌های ارتباطی ما از توانایی‌های ارتباطی حیوانات دیگر می‌شود؛ اما تجزیه‌و‌تحلیل جدیدی از شامپانزه‌ها ممکن است باعث شود درباره این موضوع بازاندیشی کنیم که قدرت زبانی ما تا چه حد منحصر‌به‌فرد است.

در مطالعه جدیدی، پژوهشگران حدود ۵ هزار صدای ضبط‌شده از شامپانزه‌های بالغ وحشی پارک ملی تای در کشور ساحل عاج را تجزیه‌و‌تحلیل کردند. وقتی آن‌ها ساختار صداهای ضبط‌شده را بررسی کردند، از پیدا کردن ۳۹۰ توالی صوتی منحصر‌به‌فرد شگفت‌زده شدند. این توالی‌ها شبیه جملاتی است که از ترکیب صداهای متفاوت تشکیل می‌شود.

البته نسبت به قابلیت بالای زبان انسان در ساختن جملات نامحدود، ۳۹۰ توالی متمایز ممکن است خیلی زیاد به‌نظر نرسد. با‌این‌حال، تاکنون کسی نمی‌دانست که نخستی‌های غیرانسان برای برقراری ارتباط از این‌همه نوع صدا و توالی صوتی استفاده می‌کنند، زیرا هرگز توانایی‌های ارتباطی آن‌ها را تا این حد به شکل کمی نسنجیده بودیم. تاتیانا بورتولاتو، پژوهشگر حیوانات از مؤسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک آلمان می‌گوید: «یافته‌های ما نشان می‌دهد سیستم ارتباطی صوتی شامپانزه‌ها بسیار پیچیده‌تر و ساختارمندتر از چیزی است که قبلاً تصور می‌شد.»

در مطالعه‌ی جدید، پژوهشگران می‌خواستند این موضوع را تعیین کنند که شامپانزه‌ها چگونه صداهای تک‌کاربردی را با هم ترکیب می‌کنند تا به شکل یک توالی درآید و چگونه توالی‌های مستقل را دوباره باهم ترکیب می‌کنند تا توالی‌های بلندتری را بسازند. درحالی‌که قبلاً صداهای ترکیبی شامپانزه‌ها مورد مطالعه قرار گرفته بود، دنباله‌هایی که خزانه آوایی آن‌ها را تشکیل می‌دهد، مورد تجزیه‌و‌تحلیل کمّی جامعی قرار نگرفته بود.

پژوهشگران ۹۰۰ ساعت ضبط صدا را دراختیار داشتند که توسط ۴۶ شامپانزه غربی بالغ وحشی ایجاد شده بود. این شامپانزه‌ها به سه جامعه شامپانزه مختلف در پارک ملی تای تعلق داشتند.

پژوهشگران، در تجزیه‌و‌تحلیل خود متوجه شدند که صداها چگونه می‌توانند به شکل منفرد، توالی‌های دو واحدی یا سه واحدی ادا شوند. آن‌ها همچنین نقشه‌هایی از نحوه ترکیب این صداها را ایجاد کردند و نیز بررسی کردند که چگونه صداهای تکراری با هم ترکیب می‌شوند تا توالی‌های بلندتری را بسازند (برای مثال دو واحدی‌ها درون سه واحدی‌ها).

درمجموع، ۱۲ نوع صدا‌ی متفاوت شناسایی شد (ازقبیل خُرخُر، هو، عوعو، جیغ، زوزه و موارد دیگر) که به‌نظر می‌رسید بسته به نحوه استفاده از آن‌ها و نیز شرایطی که شامپانزه در آن از صداهای مذکور استفاده می‌کرد، معانی متفاوتی داشته باشد. پژوهشگران در مقاله خود توضیح می‌دهند:

برای مثال، خرخرهای تکی عمدتاً هنگام غذاخوردن ایجاد می‌شود، درحالی‌که خرخرهای پشت سر هم بیشتر به‌عنوان صداهای خوشامدگویی ایجاد می‌شود. هوهای (hoo) تکی در پاسخ به تهدید تولید می‌شود و هوهای مکرر در ارتباطات درون‌گروهی استفاده می‌شود.

پژوهشگران دریافتند که انواع مختلف صداها را می‌توان به روش‌های مختلفی با هم ترکیب کرد و ۳۹۰ نوع توالی مختلف ساخت. البته، آن‌ها می‌گویند ممکن است برآورد آن‌ها کمتر از حد باشد، زیرا برخی از صداها ممکن است در موارد ضبط‌شده وجود نداشته باشد.

با‌این‌حال، داده‌هایی که تاکنون به دست آمده، نشان می‌دهد ارتباط شامپانزه‌ها پیچیده‌تری از چیزی است که فکر می‌کردیم. این نتایج پیامدهایی ازنظر پیچیدگی معانی تولیدشده در صداهای آن‌ها و نیز سرنخ‌های جدیدی درمورد ریشه‌های زبان انسانی به همراه دارد. پژوهشگران می‌نویسند:

سیستم صوتی شامپانزه‌ها که از ۱۲ نوع صدا تشکیل شده است که به شکل منفرد یا در توالی‌های دو واحدی، سه یا واحدی یا بیشتر استفاده می‌شود، پتانسیل رمزگذاری صدها معنای مختلف را ارائه می‌دهد. درحالی‌که این پتانسیل به‌میزان قابل‌توجهی کمتر از معناهای نامحدودی است که می‌تواند توسط زبان انسان تولید شود، ساختاری را ارائه می‌دهد که فراتر از چیزی است که معمولاً درمورد نخستی‌ها محتمل درنظر گرفته می‌شود.

پژوهشگران می‌گویند گام بعدی ثبت مجموعه داده‌های بزرگ‌تری از صداهای شامپانزه‌ها خواهد بود تا نحوه ارتباط بین تنوع و ترتیب توالی‌های اداشده با تولید معانی چندکاربردی بررسی شود. به‌عبارت‌دیگر، هم شامپانزه‌ها و هم دانشمندان حرف‌های بیشتری برای گفتن دارند. کاترین کراکفورد، نویسنده ارشد مطالعه از مؤسسه علوم شناختی مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه توضیح می‌دهد:

این اولین مطالعه‌ از پروژه‌ای بزرگ‌تر است. انتظار داریم با مطالعه پیچیدگی‌های توالی‌های صوتی شامپانزه‌ وحشی که مانند انسان گونه‌ای پیچیده از نظر رفتار اجتماعی است، بینش‌های جدیدی درمورد منشأ خود و نحوه تکامل زبان منحصر‌به‌فرد خود به دست آوریم.

یافته‌های این پژوهش در مجله‌ی Communications Biology گزارش شد.