اختلال طیفی اوتیسم، علائم و درمان آن

اختلال طیفی اوتیسم یا ASD یک ناتوانی در رشد است که بخاطر تفاوت‌ها در مغز ایجاد می‌شود. بعضی از افراد اوتیستیک یک تفاوت واضح مثل یک مشکل ژنتیکی دارند اما بقیه‌ی چیزهایی که باعث بوجود آمدن اوتیسم در فرد می‌شود، هنوز کشف نشده‌اند. دانشمندان باور دارند که مجموعه‌ای از علل دست به دست هم می‌دهند و باعث می‌شوند که مغز افراد اوتیستیک مثل بقیه‌ی انسان‌ها رشد نکند.

رفتار افراد اوتیستیک ممکن است که نسبت به بقیه‌ی افراد کاملا متفاوت باشد. آن‌ها ممکن است در ارتباط برقرار کردن با بقیه‌ی انسان‌ها مشکل داشته باشند و راه‌های یادگیریشان از بقیه‌ی افراد متفاوت باشد اما عموما ظاهر افراد اوتیستیک فرقی با بقیه ندارد.

اوتیسم قبل از سن سه سالگی شروع می‌شود و ممکن است تا پایان زندگی فرد ادامه داشته باشد. البته ممکن است علائم آن با گذر زمان بهبود پیدا کند. بعضی از کودکان از سن 12 ماهگی علائم اوتیسم را بروز می‌دهند. در بقیه ممکن است تا 24 ماهگی یا حتی بیشتر بروزی از اوتیسم وجود نداشته باشد. بعضی از افراد اوتیستیک تا 24 ماهگی مهارت‌های مختلف را به دست می‌آورند و از نظر مغزی نیز رشد معمول را دارند اما بعد از آن یا دیگر مهارت جدیدی کسب نمی‌کنند و یا حتی مهارت‌هایی را که داشتند از دست می‌دهند.

وقتی کودکان اوتیستیک به سن نوجوانی می‌رسند و بزرگسال می‌شوند ممکن است که در پیدا کردن دوست و یا حفظ دوستی‌هایشان با چالش رو به رو شوند. آن‌ها ممکن است در برقراری ارتباط با هم‌سن‌های خود یا بزرگسالان مشکل داشته باشند و یا متوجه نباشند که چه رفتاری در ارتباط با دیگران، در مدرسه و در محیط کار غیر قابل پذیرش است. افراد اوتیستیک بیشتر در معرض اختلالات روانی دیگر مانند اضطراب، افسردگی و بیش فعالی هستند.

انواع مختلف اوتیسم

نسخه‌ی پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) منتشر شده است به عنوان منبعی برای تشخیص انواع مختلف اوتیسم استفاده می‌شود. طبق DSM-5 افراد اوتیستیک ممکن است چند تا از ویژگی‌های زیر را داشته باشند:

• وجود یا عدم وجود نقص فکری در فرد

• وجود یا عدم وجود نقص زبانی در فرد 

• وجود یا عدم وجود نقص ژنتیکی و یا عوامل محیطی مشخص

• وجود یا عدم وجود اختلالات رشدی عصبی، اختلالات روانی یا رفتاری

• روان‌گسیختگی کاتاتونی

قبل از DSM-5، پزشکان یکی از انواع زیر را برای افراد اوتیستیک تشخیص می‌دادند:

• اختلال اوتیسم

• سندروم اسپرگر

• اختلال رشد فراگیر که به طور دیگری مشخص نشده است (PDD-NOS)

• اختلال فروپاشی روانی در دوران کودکی

البته باید توجه کرد که اگر در گذشته برای شخصی یکی از این بیماری‌ها تشخیص داده شده باشد، این تشخیص قابل اتکاست و نیازی نیست که دوباره توسط پزشک بررسی بشود.

نشانه‌ها و علائم اوتیسم

علائم و نشانه‌های اوتیسم در افراد به شدت متغیر است و از خفیف تا متوسط و شدید تغییر می‌کند. به طور کلی سه دسته علائم وجود دارند:

1) اختلال در تعاملات اجتماعی

2) اختلال در ارتباطات

3) اختلال در رفتارها، علایق و فعالیت‌ها که محدود و تکرار شونده هستند.

محدود بودن حالات چهره، کمبود ارتباط چشمی در حین صحبت با دیگران و مشکلات در برقراری ارتباط با هم سن و سالان خود از جمله علائمی هستند که در دسته‌ی اختلال در تعاملات اجتماعی قرار می‌گیرند.

همه‌ی این‌ عوامل ممکن است باعث شود که کیفیت روابط افراد اوتیستیک کاهش پیدا کند و در موارد شدید این افراد از اجتماع دوری کنند.

اختلال در ارتباط شامل تاخیر در زبان گفتاری و یا نبود آن، ضعیف بودن مهارت‌های گفت و گو، فقدان بازی‌های تخیّلی (وانمود کردن) است. 

محدود، تکراری یا قالبی بودن رفتارها، علایق و فعالیت‌ها شامل اطوار گری‌های حرکتی قالبی و تکراری (مانند به هم زدن یا پیچ دادن دست‌ها یا انگشتان، یا حرکت دادن تمام بدن) است. چسبندگی انعطاف ناپذیر به عادت‌ها و توجه بی‌اندازه و غیر معمول به بخش‌های مختلف یک شی نیز از این دست علائمند. برای مثال یک کودک اوتیستیک به جای این که با یک ماشین بازی به عنوان یک وسیله بازی کند فقط با چرخ آن بازی می‌کند. بعضی از کودکان اوتیستیک علاقه‌ی وسواس گونه به بعضی از اشیاء مثل دکمه‌ها پیدا می‌کنند و گاهی به طور شدیدی به این اشیاء وابسته می‌شوند. علاوه بر این، بوجود آمدن بی‌نظمی در روتین زندگی آن‌ها و یا در محیط اطرافشان باعث می‌شود که شدیدا آشفته شوند و اوقات تلخی بوجود بیاورند. بعضی از این علائم در افراد غیر اوتیستیک نیز دیده می‌شود. 

حدود هفتاد درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم سلیقه‌ی غذایی غیرمعمولی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها حساسیت شدیدی به بافت غذا دارند و یا غذاهایی که دوست دارند خیلی محدود است. این دسته از کودکان به عنوان مثال ممکن است فقط غذاهایی را بخورند که یک رنگ خاص دارد و یا فقط غلات بخورند. این گونه رفتارها در حدود سن یک سالگی بروز پیدا می‌کنند.

این ویژگی‌ها زندگی را برای افراد اوتیستیک چالش برانگیز می‌کند. 

راه‌های تشخیص اوتیسم

پزشک می‌تواند اوتیسم را بر اساس سابقه‌ی پزشکی کودک تشخیص دهد. هم چنین از بررسی رفتار فرد و تصویربرداری‌ها (screening) می‌توان اوتیسم را تشخیص داد. اوتیسم کلاسیک بعد از 16 ماهگی قابل تشخیص است. بهبودهایی که در روش‌های تصویربرداری‌ بوجود آمده، باعث شده که اوتیسم کلاسیک از 12 ماهگی هم قابل تشخیص باشد. به کمک این تصویربرداری‌ها تاخیر در رشد مغز کودک و ناتوانی‌ها قابل مشاهده هستند. همچنین پرسشنامه‌هایی از نوع آری یا خیر وجود دارند که در آن‌ها ارتباط چشمی، اشاره کردن و بازی‌های تخیلی کودک از والدینش پرسیده می‌شود. اگر تعداد خیرها از یک مقدار مشخص بیشتر باشد، آزمایش‌های مختلفی بر روی کودک انجام می‌دهند تا اطمینان پیدا کنند که اوتیسم دارد یا نه. بررسی شنوایی و بینایی کودک، بررسی وجود یا عدم وجود عیب‌های ژنتیکی و بررسی‌های عصبی و فیزیولوژیک از این نوع آزمایش‌ها هستند. با این وجود، در اکثر کودکان، این بیماری تا سن خیلی بالاتر تشخیص داده نمی‌شود. بیماری بعضی از افراد تا سنین نوجوانی و بزرگسالی هم تشخیص داده نمی‌شود. این تاخیر در تشخیص به این معنی است که خیلی از افراد اوتیستیک کمکی را که نیاز دارند، دریافت نمی‌کنند.

چندابتلایی‌ها با اوتیسم

وقتی فردی بیشتر از دو اختلال روانی داشته باشد، به این اختلال‌ها چندابتلایی (Comobordity) گفته می‌شود. چندابتلایی‌هایی که با اوتیسم در مردم دیده می‌شود عبارتند از:

• افسردگی

• اضطراب

• صرع

• اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و ایمنی

• اختلال متابولیک

• اختلال در خواب

شناختن اختلالات چندابتلایی گاهی ممکن است سخت باشد چون ممکن است علائم آن‌ها به عنوان یکی از علائم اوتیسم دیده شود و یا علائم اوتیسم باعث شود که علائم اختلالات چندابتلایی توسط پزشک دیده نشوند. اما تشخیص و شناسایی این اختلالات باعث بهبود زندگی افراد اوتیستیک می‌شود و پیچیدگی‌های زندگیشان را کمتر می‌کند.

درمان اوتیسم چیست؟

متاسفانه درمان مشخصی که برای تمام افراد اوتیستیک کار کند وجود ندارد. راهکارهایی وجود دارند که ممکن است به فرد اوتیستیک کمک کنند تا علائمش کمتر بشود و یا باعث شود که حس بهتری داشته باشند. چند نمونه از این راهکارها عبارتند از:

• رفتار درمانی

• بازی درمانی

• کار درمانی

• گفتار درمانی

• موسیقی درمانی

• فیزیوتراپی

ماساژ، پتوهای وزن‌دار و تکنیک‌های مدیتیشن نیز ممکن است به برخی از افراد اوتیستیک کمک کند. نتایج این راهکارها در افراد مختلف متفاوت است. مشکلات بعضی از آن‌ها به خوبی با این روش‌ها حل می‌شود اما در برخی دیگر این راهکارها فایده‌ای ندارند.

مداخله‌ی سریع والدین و کادر درمان با هدف بهبود مهارت‌های زبانی فرد، بهبود مهارت‌های اجتماعی و متعادل کردن رفتارهای کودک باعث می‌شود که علائم اوتیسم در کودک کمتر شوند.

درمان‌های دارویی برای اوتیسم گزینه‌ی آخر هستند و غالبا برای کاهش مشکلات رفتاری و اختلالات دیگری مثل افسردگی، اضطراب و پرخاشگری که ممکن است فرد اوتیستیک داشته باشد، استفاده می‌شوند.

آیا ممکن است که رژیم غذایی بر روی اوتیسم تاثیر بگذارد؟

یک رژیم غذایی مخصوص افراد اوتیستیک وجود ندارد. با این حال، فعالان این حوزه‌ در حال بررسی راه‌هایی هستند که بتوانند با تغییر رژیم غذایی افراد اوتیستیک، مشکلات رفتاری آن‌ها را کم کنند و سطح زندگیشان را با کیفیت‌تر کنند.

اساس رژیم مخصوص افراد اوتیستیک حذف کردن افزودنی‌های مصنوعی است. این افزودنی‌ها عبارتند از:

• مواد نگهدارنده

• رنگ‌ها

• شیرین کننده‌ها

تمرکز رژیم غذایی افراد اوتیستیک بر روی غذاهای کامل است:

• میوه‌ها و سبزیجات تازه
• مرغ‌های بدون چربی
• ماهی
• چربی‌های اشباع نشده
• آب زیاد

بعضی از فعالان این حوزه رژیم‌های غذایی بدون گلوتن را پیشنهاد می‌کنند. آن‌ها باور دارند که گلوتن باعث بوجود آمدن التهاب و واکنش‌های نامطلوب در بدن افراد اوتیستیک می‌شود اما محققان نتوانسته‌اند ارتباطی بین اوتیسم، گلوتن و پروتئین دیگری به نام کازئین پیدا کنند. پروتئین گلوتن در مواد زیر پیدا می‌شود:

• گندم
• جو
• غلات دیگر

چه چیزی منجر به اوتیسم می‌شود؟

دلیل بوجود آمدن اوتیسم مشخص نیست. با این وجود بنظر می‌رسد هم ژنتیک و هم عوامل محیطی نقش اساسی‌ای در بوجود آمدن این اختلال دارند. تحقیقی در سال 2011 میلادی/ 1390 شمسی منتشر شد. در این تحقیق دوقلوهایی که حداقل یکی از آن‌ها اوتیسم دارد بررسی شده بودند. این تحقیق ادعا می‌کرد که تاثیر عوامل محیطی از عوامل ژنتیکی بر روی افراد اوتیستیک بیشتر است. بقیه‌ی تحقیقات به تعداد افراد اوتیستیک در هر جنسیت می‌پرداختند و می‌گفتند که در زنان نسبت به مردان باید عیوب ژنتیکی بیشتری وجود داشته باشد تا فرد مبتلا به اوتیسم شود. یکی از عوامل محیطی که گفته شده بر روی اوتیسم تاثیر دارد عفونت مادر در زمان حاملگی‌اش است. عفونت مادر با بعضی از ویروس‌ها در زمان حاملگی به اختلالات عصبی‌ای از جمله اسکیزوفرنی و اوتیسم در فرزندان مرتبط است. عفونت با ویروسی مثل ویروس روبلا باعث می‌شود که سیستم ایمنی فرد فعال شود و فعالیت‌های سیستم ایمنی مثل این مورد در مراحل اولیه‌ی حاملگی باعث می‌شود که مغز جنین رشد کافی را نداشته باشد.

استفاده از قرص‌های ضدافسردگی و سن مادر و پدر در زمان لقاح از جمله بقیه‌ی عوامل محیطی مرتبط با اوتیسم هستند. دانشمندان آمریکایی بر روی 4.9 میلیون تولد تحقیقی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که مادرهایی که در زمان حاملگی 40 سال یا بیشتر داشتند در ریسک بالاتری برای داشتن فرزند اوتیستیک قرار دارند. در مقابل، وقتی سن پدر بیشتر از 40 سال و سن مادر کمتر از 30 سال باشد، احتمال بیشتری برای داشتن فرزند اوتیستیک وجود دارد. اما دلیل اصلی این عوامل مشخص نیستند.

در سال 1998 میلادی/ 1377 شمسی مقاله‌ای در ژورنال علمی The Lancet چاپ شد که پیشنهاد می‌کرد که واکسیناسیون در کودکی با اوتیسم ارتباط زیادی دارد. این مقاله خیلی سریع باعث شد مشکلات زیادی بین والدین و جامعه‌ی علمی بوجود بیاید. هرچند مطالعات زیادی نشان داد که ربطی بین واکسیناسیون و اوتیسم نیست. جست و جوهای بیشتر نشان داد که مقاله‌ای که در سال 1998 میلادی/ 1377 شمسی چاپ شده بود اخلاق پژوهشی را رعایت نکرده بود و اطلاعات غلط پخش کرده بود. این مقاله در سال 2010 میلادی/ 1389 شمسی از ژورنال The Lancet برداشته شد. 

مکانیزم 

علائم اوتیسم ناشی از تغییرات مربوط به کامل شدن مغز در بخش‌های مختلف‌اش است. دانشمندان هنوز به خوبی نفهمیده اند که دقیقا چطور اوتیسم اتفاق می‌افتد. مکانیزم اوتیسم به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود: پاتوفیزیولوژی بخش‌های مختلف مغز و ارتباط عصب روانشناختی بین بخش‌های مختلف مغز و رفتار‌ها. بنظر می‌رسد که رفتارها چندین پاتوفیزیولوژی داشته باشند. شواهد پیشنهاد می‌کنند که افراد اوتیستیک ناهنجاری‌هایی در محور مغز-روده دارند. یک مقاله در سال 2016 میلادی/ 1395 شمسی بیان می‌کند که ناهنجاری‌ها در سیستم عصبی روده باعث می‌شوند که اختلالات عصبی مثل اوتیسم در فرد بوجود بیاید. اتصالات عصبی و سیستم ایمنی اجازه می‌دهند بیماری‌هایی که در روده وجود دارند به مغز راه پیدا کنند. شواهد و مدارکی وجود دارند که اختلال عملکرد سیناپسی باعث اوتیسم می‌شود. یک سری جهش ژنتیکی نادر از جمله چسبندگی‌های سلولی باعث اختلال در عملکردهای سیناپسی می‌شود. 

شیوع اوتیسم

سال‌ها اوتیسم تشخیص داده نمی‌شد. در بین هر 2000 کودک، یک نفر مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می‌شد. یکی از دلایل این ضوابط تشخیص بیماری‌ها در گذشته است.

از سال 1980 میلادی/ 1359 شمسی، مبتلایان به اوتیسم به طور چشم‌گیری افزایش پیدا کردند. در ماه مارچ 2020/ اسفند 1398، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) اعلام کرد که یک نفر از هر 54 کودک در آمریکا به اوتیسم مبتلا است. 

هرچند اوتیسم در پسرها شایع‌تر از دختران است در هر دو جنسیت کودکان مبتلا به اوتیسم وجود دارند. به تازگی تحقیقاتی در زمینه تاثیر نژاد، قومیت و نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی بر تشخیص اوتیسم انجام شده است.

یک تاریخچه کوتاه از اوتیسم 

واژه‌ی اوتیسم در سال 1910 میلادی/ 1289 شمسی توسط اویگن بلویلر (Eugen Bleuler)، روانپزشک سوییسی وقتی ساخته شد که او علائم اسکیزوفرنی را تعریف می‌کرد. او این واژه را از کلمه‌ی یونانی  autós به معنی خود استخراج کرد و از آن به معنی “تحسین کردن بیمارگونه‌ی خود” استفاده کرد. یک روانپزشک کودک روسی به نام گرونیا سوکاروا (Grunya Sukhareva) در سال 1925 میلادی/ 1304 شمسی راجع به سندرومی مشابه اوتیسم نوشت. واژه‌ی اوتیسم برای اولین بار در سال 1938 میلادی/ 1317 شمسی، معنی امروزی خود را وقتی گرفت که هانس اسپرگر (Hans Asperger) در سخنرانیش در رابطه با روانپزشکی کودکان از واژه‌شناسی بلویلر استفاده کرد. اسپرگر بر روی اختلال اوتیسمی که حالا سندروم اسپرگر نام دارد، تحقیق می‌کرد. این سندروم تا سال 1980 میلادی/ 1359 شمسی به عنوان یک سندروم مستقل شناخته نشده بود. تحقیقات متمرکز بر اوتیسم از سال 1980 میلادی/ 1359 شمسی که اوتیسم به عنوان یک اختلال در DSM-3 شناخته شد، بیشتر شد. از آن به بعد محققان دلایل و علائم اوتیسم، بیماری‌های همراه آن، کارایی درمان و بسیاری از موضوعات دیگر مربوط به اوتیسم را بررسی کردند. بسیاری از نظریه‌هایی که دلیل این بیماری را بررسی می‌کردند غلط در‌آمدند و به احتمال زیاد ترکیبی از ژنتیک، عوامل عصبی و محیطی در بوجود آمدن اوتیسم نقش دارد.

اوتیسم در فرهنگ عموم مردم

فیلم‌ها و کتاب‌هایی که یکی از شخصیت‌هایشان اوتیسم دارند به دیده شدن این بیماری توسط مردم کمک کرده‌اند. بعضی از آن‌ها آگاهی مردم را افزایش داده‌اند اما بعضی دیگر باعث بوجود آمدن جنجال شده‌اند.

دوم آوریل/ 14 فروردین روز جهانی اوتیسم نام‌گذاری شده است و در آمریکا، ماه آوریل ماه اوتیسم است. هرچند فعالان این حوزه فکر می‌کنند که در تمام طول سال باید کارهایی در جهت آگاهی بخشی انجام بشود. جامعه‌ی اوتیسم آمریکا و مدافعان این حوزه پیشنهاد داده‌اند که ماه آوریل به عنوان ماه پذیرش اوتیسم نام گذاری بشود. پذیرش اوتیسم نیازمند همدردی و درک این موضوع است که اوتیسم برای افراد مختلف متفاوت است. درک اوتیسم و افراد اوتیستیک با آگاهی شروع می‌شود اما به این ختم نمی‌شود.

بیکاری در افراد اوتیستیک

حدود نصف افراد اوتیستیک بیکارند و حدود یک سوم افراد اوتیستیکی که مدرک دانشگاهی نیز دارند، بیکار هستند. حقوق آن‌هایی که کار می‌کنند عمدتا پایین‌تر از حداقل دستمزدیست که دولت‌ها تعیین کرده اند. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که والدین افراد اوتیستیک نیز حقوق کمتری دارند.

سوالات متداول