بیش از ۸۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان که عمدتاً ساکن آمریکای جنوبی، آسیای مرکزی و شرق آفریقا هستند، در ارتفاع حداقل ۲٬۵۰۰ متری بالاتر از سطح دریا زندگی می‌کنند.

برخی از مرتفع‌ترین سکونتگاه‌های دائمی انسان‌‌ها عبارت‌اند از ونکوئن در استان چینگ‌های چین، در ارتفاع ۴٬۸۷۰ متر بالاتر از سطح دریا و کرزوک در هند، حدود ۴۵۷۰ متر بالاتر از سطح دریا.

بااین‌حال، مکانی وجود دارد که فراتر از ونکوئن و کرزوک است و لقب مرتفع‌ترین سکونتگاه دنیا را در اختیار دارد. شهری در کوه‌های آند در پرو به نام لارینکونادا که لقب بهشت شیطان را دارد، با ۵۰ هزار نفر جمعیت و ارتفاعی بین ۵٬۰۰۰ تا ۵٬۳۰۰ متر بالاتر از سطح دریا، بلندترین سکونتگاه دائمی انسان‌ها روی زمین محسوب می‌شود.

زندگی در لارینکونادا بسیار سخت است. در این شهر آب لوله‌کشی‌شده، سیستم فاضلاب و دفع زباله وجود ندارد. غذا از مناطق کم‌ارتفاع وارد می‌شود و برق به‌تازگی در دهه‌ی ۲۰۰۰ به شهر آورده شد.

اگر در ارتفاعات زیاد به دنیا نیامده‌اید و به مکان‌های مرتفعی مانند لارینکونادا سفر کنید، یکی از اولین تغییراتی که متوجه می‌شوید، این خواهد بود که ریتم تنفسی و ضربان قلب شما بالا می‌رود. این علائم به‌خاطر وجود اکسیژن کمتر در هوا است، بنابراین ریه‌ها و قلب باید برای تغذیه بافت‌ها سخت‌تر کار کنند.

سینتیا بل، استاد بازنشته انسان‌شناسی در دانشگاه کیس وسترن رزرو در اوهایو به لایو‌ساینس گفت: «وقتی به ارتفاع ۴٬۵۰۰ متری می‌روید، همان نفسی که در اینجا [سطح دریا] می‌کشید، حدود ۶۰ درصد از مولکول‌های اکسیژن را دارد، این استرس زیادی به بدن وارد می‌کند.»

بل گفت: «در ابتدا، درصد هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را حمل می‌کند، به‌شدت در خون کم می‌شود. هر چه ارتفاع بیشتر باشد، تمامی این واکنش‌ها نیز قوی‌تر است.»

وقتی بدن برخی از افراد در ارتفاعات زیاد سعی می‌کند با سطح پایین اکسیژن سازگار شود، ممکن است به وضعیتی به نام ارتفاع‌زدگی (AMS) مبتلا شود. این بیماری ممکن است علائمی را مانند سردرد، خستگی، حالت تهوع و از‌دست‌دادن اشتها ایجاد کند.

بل گفت: «معمولاً پس از حدود یک یا دو هفته در ارتفاع بالا، ریتم تنفسی و ضربان قلب فرد کمی آرام می‌شود زیرا بدن شروع به تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین بیشتر برای جبران سطوح پایین اکسیژن در هوا می‌کند.»

به‌نظر می‌رسد ساکنان مناطق مرتفع در بسیاری از جهات با محیط‌های کم اکسیژن سازگار شده‌اند.

بل گفت: «شواهد بسیار خوبی از سراسر جهان وجود دارد که نشان می‌دهد حجم ریه به میزان جزئی یا بسیار زیاد در افرادی که در ارتفاعات هستند به‌ویژه قبل از نوجوانی، زیاد می‌شود.»

ساکنان کوه‌‌های آند معمولاً دارای غلظت بالایی از هموگلوبین هستند که باعث غلیظ‌تر‌شدن خون آن‌ها می‌شود؛ بدین‌ترتیب اکسیژن بیشتری در خونشان حمل می‌کنند. وقتی بدن میزان زیادی گلبول قرمز می‌سازد، خطر ابتلا به بیماری مزمن کوهستان (CMS) زیاد می‌شود.

بیماری مزمن کوهستان ممکن است برای افرادی که به‌مدت چند ماه یا چند سال در ارتفاعات بیش‌ از ۳٬۰۵۰ متر زندگی می‌کنند اتفاق بیافتد. علائم این بیماری شامل خستگی، تنگی‌نفس و دردهای جزئی و طولانی است. تخمین زده می‌شود که از هر چهار نفر ساکن لارینکونودا تقریبا یکی به بیماری مزمن کوهستان دچار باشد.

تیتم سایمنسن، دانشیار پزشکی در دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو، گفت: «بهترین درمان برای بیماری مزمن کوهستان رفتن به ارتفاعات پایین‌تر است.» بااین‌حال، این روشِ مناسبی برای افرادی که کل زندگی آن‌ها در ارتفاعات بالا می‌گذرد، نیست. فصد خون به‌شکل منظم و مصرف داروی استازولامید که تولید گلبول‌های قرمز خون را کاهش می‌دهد، ممکن است برای مبتلایان به بیماری مزمن کوهستان تا‌حدی اثربخش باشد؛ اما ایمنی و فایده‌ی این درمان‌ها در طولانی‌مدت مشخص نیست.

ساکنان کوه‌های تبت با اینکه در ارتفاع بالایی زندگی می‌کنند غلظت هموگلوبین بالایی در خونشان ندارند و خطر ابتلا به بیماری مزمن کوهستان در آن‌ها کم است. اعتقاد بر این است که آن‌ها با داشتن جریان خون بالاتر در بدن خود با محیط‌های کم‌اکسیژن سازگار شده‌اند.

تبتی‌ها به‌طور‌خاص دارای یک جهش در ژن EPAS1 هستند که مقدار هموگلوبین خون را کم می‌‌کند. به نظر می‌رسد این جهش از انسان‌تباران دنیسووا، خویشاوندان منقرض‌شده‌مان به‌ارث رسیده است. جهش‌ها در ژن EPAS1 به‌تازگی در گروهی از کوه‌نشینان منطقه آند نیز پیدا شده است و دانشمندان در حال تلاش برای بررسی بیشتر آن هستند.