آیا خاک‌بازی برای سیستم ایمنی کودکان مفید است؟

شاید در دوران کودکی به شما گفته شده باشد بازی در فضای بیرون از خانه در خاک برای شما مفید است، زیرا سیستم ایمنی شما را تقویت می‌کند. آیا شواهدی برای اثبات این ادعا وجود دارد؟

چندین مطالعه نشان می‌دهند که مواجهه با خاک در اوایل کودکی ممکن است خطر ابتلا به آلرژی و بیماری‌های خودایمنی را کاهش دهد. به‌عبارت‌دیگر، قرار گرفتن در معرض خاک می‌تواند از کودک دربرابر اختلالاتی که در آن سیستم ایمنی به‌طور غیرمفیدی به مواد آلرژی‌زا یا بافت بدن واکنش نشان می‌دهد، محافظت کند.

همان‌طور که سیستم ایمنی کودک در سال‌های اولیه زندگی توسعه پیدا می‌کند، ارتش سلول‌های محافظ در بدن باید یاد بگیرند بین سلول‌های خودی و مواد خارجی که بی‌ضرر یا بیماری‌زا هستند، مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها، تمایز قائل شوند. سیستم ایمنی باید یاد بگیرد عوامل بیماری‌زا را شناسایی کند تا به آن‌ها حمله کند.

سیگنال‌های مولکولی که موجب گسترش شاخه تنظیم‌کننده سیستم ایمنی می‌شوند، عمدتاً از میکروب‌های درون روده می‌آیند. این مجموعه میکروب‌ها که میکروبیوم روده نامیده می‌شوند، برای سلامتی ما ضروری هستند. برای مثال، برخی از این میکروب‌ها به تولید ویتامین‌های مورد نیاز ما کمک می‌کنند و به هضم غذا نیز کمک می‌کنند.

سال اول زندگی برای رشد میکروبیوم مهم است. اگر نوزادان از راه طبیعی به دنیا بیایند، هنگام عبور از مجرای تولد و در صورت تغذیه از شیر مادر، این میکروب‌ها را از شیر دریافت می‌کنند.

همان‌طور که کودکان رشد می‌کنند، به‌طور پیوسته درمعرض میکروب‌ها از منابع گسترده‌ای قرار می‌گیرند.

طبق «فرضیه دوستان قدیمی»، هرچه دامنه میکروب‌هایی که اوایل کودکی درمعرض آن‌ها قرار می‌گیریم، گسترده‌تر باشد، میکروبیوم ما متنوع‌تر می‌شود؛ بنابراین سیستم ایمنی ما بهتر می‌تواند بین عوامل مضر و عوامل مفید تمایز قائل شود. اصطلاح دوستان قدیمی به میکروب‌هایی اشاره دارد که بدون آسیب زدن به سلامتی ما روی سطح و درون بدن ما زندگی می‌کنند.

فرضیه‌ی دوستان قدیمی شبیه فرضیه مشهور‌تری است که به «فرضیه بهداشت» شهرت دارد. طبق فرضیه‌ی بهداشت، عدم مواجهه‌ی اولیه با میکروب‌ها موجب می‌شود بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی شویم. به‌عنوان مثال، مطالعات متعددی نشان داده‌اند زندگی در کنار مزرعه یا در خانواده‌ی دارای حیوانات خانگی، موجب کاهش احتمال ابتلای کودکان به آلرژی می‌شود.

از سوی دیگر، فرضیه‌ی دوستان قدیمی می‌تواند به توضیح این امر کمک کند که چرا مصرف بیش‌ازحد آنتی‌بیوتیک‌ها در اوایل زندگی که می‌تواند بسیاری از میکروب‌های روده را از بین ببرد و زایمان ازطریق عمل سزارین که نوزادان را درمعرض باکتری‌های واژن قرار نمی‌دهد، با افزایش خطر ابتلا به آلرژی‌ها مرتبط است.

کارآزمایی در فنلاند به بررسی این موضوع پرداخت که آیا می‌توان سیستم ایمنی کودکان ساکن در شهرها را به کمک گیاهان و خاک‌هایی که از بستر جنگل برداشته شده است، تقویت کرد یا خیر.

پژوهشگران متوجه شدند در عرض یک ماه کودکانی که در خاک بازی کرده بودند، مجموعه‌ی متنوع‌تری از باکتری‌های بدون ضرر روی پوست خود و سلول‌های تنظیم‌کننده ایمنی و مولکول‌های سیگنال‌دهنده بیشتری در خون خود نسبت به کسانی داشتند که روی زمین‌های شنی بازی کرده بودند. این امر نشان می‌دهد قرار گرفتن درمعرض باکتری‌های موجود در خاک می‌تواند به بالغ شدن سیستم ایمنی کمک کند و از نظر تئوری، احتمال بیش‌فعال شدن آن را کاهش می‌دهد.

توجه به این موضوع مهم است که درحالی‌که میکروبیوم اهمیت دارد، عوامل زیادی ازجمله ژنتیک وجود دارند که می‌توانند خطر دچار شدن به آلرژی را تحت‌تأثیر قرار دهند. اگرچه، به‌عنوان پیام کلی باید گفت کودکان باید تشویق شوند در فضای بیرون و محیط خاکی بازی کنند؛ درک کنونی دانشمندان از عوامل خطرساز بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی را همیشه نمی‌توان به توصیه عملی ترجمه کرد. برای مثال، اگر سگ داشته باشید، ممکن است در مقایسه با فرد بدون حیوان خانگی، احتمال ابتلای شما به آلرژی کم شود، اما نمی‌توانید با اطمینان بگویید داشتن سگ راهی تضمین‌شده برای جلوگیری از ابتلا به آلرژی به‌حساب می‌آید.

خاک‌های مناطق آلوده می‌تواند برای کودکان خطرناک باشد، زیرا ممکن است حامل آلاینده‌های مضر باشند. این نوع خاک‌ها به وضوح برای بازی کودکان مناسب نیست. ازآنجاکه خاک می‌تواند حاوی مواد شیمیایی مضری مانند سرب و همچنین انگل‌ باشد، باید مراقب بود کودکان آن را استنشاق نکنند یا نخورند.