چرا چین استارلینک اختصاصی خود را می‌سازد؟

پنجم دسامبر، یک موشک لانگ مارچ ۶ از مرکز پرتاب ماهواره‌ی تایوئن در استان شانشی در شمال چین پرتاب شد. درون موشک، سومین دسته از ماهواره‌های شبکه‌ی «چیان‌فن» یا «هزار بادبان» قرار داشت؛ ابرمنظومه‌ای متشکل از هزاران ماهواره که قصد دارد اینترنت پرسرعت را از فضا در دسترس کاربران در هر نقطه از جهان قرار دهد.

چیان‌فن به استارلینک، سرویس اینترنت ماهواره‌ای ارائه‌شده از سوی اسپیس ایکس، شرکت هوافضای متعلق به ایلان ماسک، شباهت دارد. استارلینک در چهار سالی که از شروع فعالیتش می‌گذرد، با امضای قرارداد با خطوط هوایی، کشتی‌های کروز و بیش از چهار میلیون کاربر منفرد، موفقیتی بزرگ به‌دست آورده و به رساندن ارزش اسپیس ایکس به رقمی بالغ بر ۳۵۰ میلیارد دلار کمک کرده است.

ارائه‌ی اینترنت پرسرعت به هر نقطه از زمین به تعداد سرسام‌آوری ماهواره نیاز دارد. اسپیس ایکس درحال‌حاضر نزدیک به ۷هزار ماهواره در مدار به پرواز درآورده است و مجوز نهاد تنظیم‌گر برای پرتاب حداکثر ۱۲هزار ماهواره درطول چند سال آینده را در دست دارد. این شرکت درنهایت قصد دارد مجموع ماهواره‌های استارلینک را به عدد حیرت‌انگیز ۴۲هزار دستگاه برساند.

چیان‌فن گاهی اوقات در اشاره به بزرگراهی در جنوب چین به نام «جی۶۰ استارلینک» که قرار است محل احداث مجموعه‌ای بزرگ از شرکت‌های فضایی چینی باشد، به‌طرز گیج‌کننده با این نام شناخته می‌شود. این منظومه ظاهراً در مقیاسی بلندپروازانه شبیه به استارلینک طراحی شده است. هرچند چینی‌ها به‌ندرت جزئیات پروژه‌های فضایی خود را منتشر می‌کنند، اسناد ثبت‌شده در اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات، نشان می‌دهد که منظومه‌ی ماهواره‌ای چیان‌فن ممکن است درنهایت از تقریباً ۱۴هزار ماهواره تشکیل شود.

منظومه‌ی ماهواره‌ای چیان‌فن می‌تواند به اتصال مردم مناطق روستایی چین به اینترنت کمک کند. با وجود صنعتی‌شدن سریع چین، تصور می‌شود که درحدود ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت این کشور دسترسی منظم به اینترنت ندارند. مقام‌های چین سامانه‌ی پیچیده و فراگیری از سانسور اینترنت را اجرا می‌کنند و از آنجایی که استارلینک مجوز فعالیت در چین ندارد، نمی‌تواند به شهروندان چینی خدمات بدهد. چیان‌فن همچنین می‌تواند بازارهای خارج از کشور را هدف قرار دهد؛ زیرا استارلینک علاوه‌بر چین، در روسیه و ایران نیز ممنوع است.

استیون فلدستاین، تحلیل‌گر بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، باور دارد که حتی کشورهایی که به‌طور آشکارا روابط خصمانه با آمریکا ندارند، به‌ویژه با توجه به پیوندهای نزدیک بین ایلان ماسک و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب، ممکن است از وجود رقیب برای استارلینک استقبال کنند. او می‌گوید: «حتی کشورهایی که سیاست خارجی بی‌طرف‌تر دارند، مانند هند یا ترکیه ممکن است به فکر استفاده از رقیب استارلینک بیفتند.

برای مثال، در ماه نوامبر چیان‌فن قراردادی را با دولت برزیل امضا کرد. در اوایل سال، ایلان ماسک با یک قاضی برزیلی که درحال تحقیق در مورد شبکه اجتماعی ایکس است، وارد مشاجره‌ی عمومی شد. به‌عنوان بخشی از این مشاجره، حساب‌های بانکی اسپیس ایکس در برزیل مسدود شد. سپس این شرکت اعلام کرد که از دستور قاضی مبنی بر مسدودکردن دسترسی کاربران برزیلی به ایکس تبعیت نمی‌کند؛ اما بعدا از این تصمیم عقب‌نشینی کرد.

چیان‌فن بخشی از مجموعه فناوری‌هایی است که جاه‌طلبی‌های فضایی چین را تشکیل می‌دهد. فلدستاین می‌گوید: «در مورد سرمایه‌گذاری چین در فناوری فضایی، شاهد فشار بسیار گسترده بوده‌ایم.» او به پروژه‌هایی مانند مجموعه ایستگاه‌های فضایی تیان‌گونگ یا ماموریت چانگ‌ای ۶ اشاره می‌کند که در تابستان امسال به اولین کاوشگر آورنده‌ی نمونه از سمت دور ماه تبدیل شد. علاوه‌براین، چین درصدد اعزام فضانوردان خود به سطح ماه در سال ۲۰۳۰ است.

بااین‌حال، چیان‌فن به‌جای تحقق پیشرفت‌های علمی یا کسب جایگاه در اکتشافات فضایی، احتمالاً بیشتر کاربرد نظامی خواهد داشت. بلین کورسیو، مدیر اوربیتال گیت‌وی، شرکت مشاوره‌ی هنگ‌کنگی که بر صنعت فضایی چین متمرکز است، می‌گوید: «روز به روز واضح‌تر می‌شود که [منظومه‌های ماهواره‌ای عظیم] زیرساخت استراتژیک مهمی برای کشورهای جاه‌طلب در عرصه‌ی فضا هستند.» دولت چین در سال ۲۰۲۰ ساخت منظومه‌ی ماهواره‌ای به سبک استارلینک را به اولویت رسمی خود تبدیل کرد.

تقریباً از همان سال ۲۰۲۰، اولین زمزمه‌های ساخت منظومه‌ی ماهواره‌ای ایرانی نیز از سوی مقام‌های ایرانی به گوش رسید. طبق آخرین وعده‌ها، پرتاب‌های آزمایشی برای چنین شبکه‌ای قرار است تا پیش از پایان سال جاری انجام شود. در سوی دیگر، کشورهای اروپایی، روسیه تایوان نیز همگی نسبت به ساخت منظومه‌ی ماهواره‌ای ابراز علاقه کرده‌اند.

استارلینک کاربرد نظامی خود را در تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین به اثبات رسانده است؛ جایی که سربازان اوکراینی به این سیستم به‌عنوان ابزاری برای اتصال سریع و فراگیر به اینترنت در خط مقدم تکیه کرده‌اند تا همه چیز، از پهپادها تا ارتباط با مقرهای فرماندهی را کنترل کنند. علاوه‌براین، اسپیس ایکس یک بخش دولتی اختصاصی به نام «استارشیلد» راه‌اندازی کرده و با نیروی فضایی ایالات متحده و دفتر شناسایی ملی این کشور که ماهواره‌های جاسوسی را اداره می‌کنند، قراردادهایی را امضا کرده است.

پرسش مهم این است که چین روی کاغذ با چه سرعتی می‌تواند منظومه‌ی ماهواره‌ای خود را بسازد. این کشور درحال‌حاضر به موشک‌های چندبارمصرف و ارزان‌قیمت مانند فالکون ۹ اسپیس ایکس که برای پرتاب ماهواره‌های استارلینک به‌کار می‌روند، دسترسی ندارد؛ چه رسد به موشک بسیار بزرگ‌تر و ارزان‌تر استارشیپ که فعلاً در دست ساخت قرار دارد. اسپیس ایکس همچنین توانسته هزینه‌ی ساخت خود ماهواره‌ها و آنتن‌های پیشرفته‌ی مورد نیاز برای دریافت سیگنال‌های آن‌ها روی زمین را کاهش دهد.

اما چین عملکردی خوب در تولید انبوه دارد. کورسیو می‌گوید: «این کشور مجموعه‌ای بین ۴۰ تا ۵۰ استارتاپ پرتاب موشک دارد که اغلبشان به سختی روی موشک‌های چندبارمصرف کار می‌کنند. به‌نظر می‌آید برخی از این شرکت‌ها از روی دست اسپیس ایکس تقلب کرده‌اند. در یک نمایشگاه تجاری در ماه نوامبر، آکادمی فناوری وسایل پرتاب که تحت کنترل دولت است، از نسخه‌ای جدید از موشک در دست ساخت لانگ مارچ ۹ رونمایی کرد که شباهت چشمگیری به فضاپیمای استارشیپ دارد. بااین‌حال انتظار نمی‌رود که اولین پرتاب این موشک تا پیش از سال ۲۰۳۳ انجام شود.