چرا دچار حالت تهوع می‌شویم و چگونه آن را درمان کنیم؟

حالت تهوع علامت بسیاری از بیماری‌ها محسوب می‌شود و ممکن است هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. درمان سریع حالت تهوع به‌‌دلیل ناخوشایندبودن آن مسئله‌ی افراد درگیر این علامت است. دلایل و درمان حالت تهوع مختلف هستند. اینکه برای حالت تهوع چه بخوریم بستگی به دلیل و علايم دیگر مثل داشتن ناراحتی در معده شامل سنگینی، سفتی و احساس سوء‌هاضمه‌ای باشد که از بین نمی‌رود.

حالت تهوع ممکن است مانند یک میل ناگهانی و شدید به استفراغ یا احساس ناراحتی مزمن و سرگیجه خفیف باشد. حالت تهوع برای همه کمی متفاوت است و علائم خاصی که یک فرد دارد ممکن است به شناسایی علت و  رفع حالت تهوع برای همه کمک نکند. با‌این‌حال، نظارت بر چگونگی تغییر علائم در طول روز و زمانی که برای اولین‌بار ظاهر می‌شوند، ممکن است به تشخیص کمک کند.

هنگامی که بدن محتویات معده‌ی خود را از طریق دهان تخلیه می‌کند، استفراغ اتفاق می‌افتد. بااین‌حال همه‌ی موارد تهوع باعث استفراغ نمی‌شوند. برخی احساس می‌کنند که با بالا‌آوردن می‌توانند از حالت تهوع خلاص شوند و در مواردی نیز با خارج‌شدن التهاب و سم از معده تهوع رفع می‌شود.

درمان حالت تهوع بستگی به درک علل ریشه‌ای دارد و در این مقاله، طیف وسیعی از روش‌های علمی را بررسی خواهیم کرد و متوجه می‌شویم برای حالت تهوع چه بخوریم. همچنین درمان سریع حالت تهوع و داروهای مختلف و درمان حالت تهوع خانگی را بررسی می‌کنیم.

حالت تهوع ناشی از تحریک انتهای یک عصب در معده یا دوازدهه (دئودنوم) است که به نوبه‌ی خود مراکزی را در مغز تحریک می‌کند که تهوع و استفراغ را کنترل می‌کنند. حالت تهوع ممکن است نشانه‌ای از اختلالات در گستره‌‌ای از مشکلات سلامتی بی‌اهمیت تا جدی را دربر‌بگیرد. تهوع بیشتر در اثر سوء‌هاضمه، بیماری حرکت یا بارداری ایجاد می‌شود.

تهوع یک علامت است و رفع حالت تهوع به تشخیص درست علت ریشه‌ای آن بستگی دارد. با شناختن دلیل و رفع علت، می‌توان تهوع را نیز درمان کرد و فهمید که برای حالت تهوع چه بخوریم و درمان سریع حالت تهوع با مشکلی که درگیر آن هستیم چه خواهد بود. در ادامه به چند علت اصلی به‌وجود آمدن حالت تهوع می‌پردازیم.

بیماری حرکت یا ماشین‌گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که حرکتی که می‌بینید با آنچه گوش داخلی شما حس می‌کند متفاوت باشد و درنتیجه باعث سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ شود. افراد در ماشین یا در قطار، هواپیما، قایق یا پارک تفریحی دچار بیماری حرکت می‌شوند. بیماری حرکت سفر را ناخوشایند می‌کند، اما راهکارهایی برای پیشگیری و درمان آن وجود دارد.

پیشگیری و درمان حالت تهوع بیماری حرکت بدون دارو

اجتناب از موقعیت‌هایی که باعث بیماری حرکت می‌شود، بهترین راه برای پیشگیری از آن است، اما انجام آن همیشه و به‌خصوص در سفر امکان‌پذیر نیست. استراتژی‌های زیر ممکن است به شما در جلوگیری یا کاهش بیماری حرکت و درمان سریع حالت تهوع کمک کنند.

• در صندلی‌های جلوی ماشین یا اتوبوس بنشینید.
• در پروازها و قطارها صندلی کنار پنجره را انتخاب کنید.
• در صورت امکان سعی کنید دراز بکشید، چشمان خود را ببندید، بخوابید یا به افق نگاه کنید.
• با نوشیدن آب هیدراته بمانید. نوشیدنی‌های الکلی و کافئین دار را محدود کنید.
• به طور مکرر مقدار کمی غذا بخورید.
• از سیگار‌کشیدن خودداری کنید. حتی توقف سیگارکشیدن برای مدت کوتاهی کمک می‌کند.
• سعی کنید با فعالیت‌هایی مانند گوش‌دادن به موسیقی حواس خود را پرت کنید.
• از قرص‌های مکیدنی طعم‌دار مانند آب‌نبات زنجبیلی استفاده کنید.

استفاده از داروها برای درمان حالت تهوع بیماری حرکت

از داروها می‌توان برای پیشگیری یا درمان بیماری حرکت استفاده کرد، اگرچه بسیاری از آن‌ها باعث خواب‌آلودگی می‌شوند. با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید تا تصمیم بگیرید که آیا باید داروهای بیماری حرکت مصرف کنید یا خیر. داروهای رایج مورد‌استفاده دیفن‌هیدرامین، دیمن‌هیدرینات و اسکوپولامین هستند که معمولا برای پیشگیری و درمان سریع حالت تهوع نیز جواب می‌دهند.

توجه ویژه به کودکان برای داروهای رفع حالت تهوع و بیماری حرکت

بیماری حرکت در کودکان ۲ تا ۱۲ ساله شایع‌تر است. برخی از داروهایی که برای پیشگیری یا درمان بیماری حرکت یا رفع حالت تهوع ناشی از آن استفاده می‌شوند برای کودکان نامناسب است. با متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد داروها و دوز صحیح داروها برای بیماری حرکت برای کودکان صحبت کنید و فقط دوز توصیه شده را به کودک بدهید.

اگرچه داروهای بیماری حرکت ممکن است افراد را خواب‌آلود کند، ممکن است برای برخی از کودکان اثر معکوس داشته باشد و باعث شود که آن‌ها بسیار فعال شوند. از پزشک خود بپرسید که آیا باید قبل از سفر به کودک خود دوز آزمایشی بدهید یا خیر.

بسیاری از تغییرات هورمونی در بدن علامت حالت تهوع را دارند. در ادامه به چند مشکل و تغییر هورمونی که باعث تهوع می‌شوند و رفع حالت تهوع و درمان حالت تهوع خانگی و داروهای مناسب اشاره می‌کنیم.

یائسگی و حالت تهوع

حالت تهوع در برخی، اما نه همه‌ی زنان، ممکن است از علائم یائسگی باشد. علل احتمالی تهوع در یائسگی عبارت‌اند از افت طبیعی سطح هورمون، گرگرفتگی، یا عوارض جانبی ناشی از هورمونی درمانی جایگزینی (HRT).

درمان حالت تهوع ناشی از یائسگی

درمان سریع حالت تهوع ناشی از یائسگی ممکن است شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی یا رژیم غذایی، همراه با داروهای تجویزی برای کمک به رفع علل زمینه‌ای باشد.

در یائسگی برای حالت تهوع چه بخوریم

برخی غذاها و نوشیدنی‌ها هستند که ممکن است حالت تهوع و گرگرفتگی را بدتر کنند. ممکن است خوب باشد که برای درمان حالت تهوع خانگی از خوردن برخی خوراکی‌ها خودداری کنید یا مصرف آن‌ها را کاهش دهید:

• الکل
• غذاهای تند
• نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه و چای

همچنین ممکن است از پزشک خود بپرسید که برای حالت تهوع چه بخوریم و پزشک توصیه کند غذاهای غنی از فیتواستروژن ممکن است به تسکین علائم یائسگی شما کمک کند. بسته به وضعیت شما، پزشک ممکن است درمان‌ها یا تغییراتی در سبک زندگی را توصیه کند که به شما در رفع حالت تهوع کمک کند.

اگر نگران حالت تهوع مرتبط با یائسگی هستید، مهم است که با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید. این مورد به ویژه اگر حالت تهوع شما در طول روز مزمن یا به اندازه‌ای شدید باشد که در فعالیت‌های منظم شما اختلال ایجاد کند، باید بیشتر به آن توجه کنید و به درمان سریع حالت تهوع خود اقدام کنید.

برخی افراد درست قبل از عادت ماهیانه حالت تهوع را تجربه می‌کنند. حالت تهوع قبل از پریود ممکن است دراثر عوامل بسیاری از جمله گرفتگی عضلات و سندرم پیش از قاعدگی (PMS) ایجاد شود. اما اگر علائم شدید باشد، شاید نشان‌دهنده‌ی بیماری زمینه‌ای مانند اندومتریوز باشد. سندرم پیش از قاعدگی علت اصلی حالت تهوع قبل از پریود است. حدود ۷۵ درصد از زنان ۷ تا ۱۰ روز قبل از پریود خود PMS را تجربه می‌کنند.

اگر کسی قبل از عادت ماهانه‌ی خود دچار حالت تهوع مکرر شود، باید در مورد علل زمینه‌ای احتمالی با پزشک صحبت کند. درمانی که پزشک توصیه می‌کند بستگی به این دارد که چه چیزی مسئول حالت تهوع است. برخی از استراتژی هایی که ممکن است به رفع حالت تهوع خفیف کمک کنند عبارت‌اند از:

• مصرف داروهای ضد تهوع
• نظارت بر مصرف غذا با دفترچه غذایی برای بررسی هر چیزی که ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع در نزدیکی عادت ماهیانه شود

اگر تهوع قبل از عادت ماهیانه ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، پزشک ممکن است توصیه کند:

• قرص‌های ضد‌بارداری مصرف کنید که می‌توانند به تنظیم هورمون‌ها کمک کنند و گاهی برای و PMS تجویز می‌شوند.
• جراحی برای برداشتن بافت آندومتر که خارج از رحم است.
• داروهای ضد‌افسردگی مصرف کنید، به ویژه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) که ممکن است به تنظیم سطح سروتونین و کاهش علائم PMS و درمان حالت تهوع کمک کنند.

حدود ۷۰ درصد از افراد باردار دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند. برخلاف نامش، حالت تهوع و استفراغ ناشی از تهوع صبحگاهی ممکن است در هر زمانی از روز اتفاق بیفتد. تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی شما می‌تواند به تهوع صبحگاهی یا همان تهوع بارداری کمک کند تا زمانی که از بین برود.

برای حالت تهوع چه بخوریم و چه نکات رژیم غذایی را رعایت کنیم:

• روز خود را با یک میان‌وعده‌ی سبک، مانند کراکر یا نان تست شروع کنید تا شکمتان راحت شود.
• روزانه چندین وعده‌ی غذایی کوچک بخورید و از حذف وعده‌های غذایی خودداری کنید.
• غذاهای ملایم (مانند موز، برنج، نان تست خشک) را انتخاب کنید و از غذاهای تند یا چرب خودداری کنید.
• بین وعده‌های غذایی از گزینه‌های غنی از پروتئین مانند ماست، آجیل یا پنیر برای درمان سریع حالت تهوع استفاده کنید.
• با نوشیدن آب هیدراته بمانید و از مصرف کافئین پرهیز کنید.
• وقتی بیرون از خانه هستید، میان‌وعده‌ در دسترس داشته باشید و برای درمان حالت تهوع خانگی می‌توانید چای زنجبیل یا آب‌نبات زنجبیلی را امتحان کنید.

تغییر سبک زندگی برای رفع حالت تهوع بارداری

• ویتامین‌های دوران بارداری را با میان‌وعده مصرف کنید.
• از محرک‌هایی مانند بوهای شدید یا نورهای چشمک‌زن خودداری کنید.
• خوب استراحت کنید، اتاق‌ها را تهویه کنید و هوای تازه دریافت کنید.
• برای تسکین حالت تهوع، رایحه‌های با‌طراوت مانند لیمو یا نعناع را استشمام کنید.
• پس از خوردن غذا از دراز‌کشیدن خودداری کنید.
• اگر استفراغ کردید، پس از استفراغ دهان خود را بشویید.

اضطراب بخشی طبیعی از پاسخ استرس انسان است که می‌تواند علائم فیزیکی مانند حالت تهوع را به دلیل ارتباط مغز و روده‌ی درگیر عصب واگ ایجاد کند. اضطراب ممکن است باعث مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع، استفراغ، رفلاکس اسید و رفلاکس معده شود و استرس ممکن است این علائم را تشدید کند و به ناراحتی بیشتر منجر شود.

به عنوان مثال، اگر به دلیل یک بیماری همه‌گیر جهانی، اضطراب شدید دارید یا به‌طور خاص از نظر عاطفی دچار استرس شدید، ممکن است علائم گوارشی شدیدتری داشته باشید. این بدان معنی است که ممکن است علائم شدیدتری مانند استرس، حالت تهوع، استفراغ، سوزش سر دل، سوء‌هاضمه، اسهال، یبوست و درد شکم را تجربه کنید.

اگر اضطراب و حالت تهوع شما بعد از درمان حالت تهوع خانگی ادامه یافت یا به شدت بر عملکرد روزانه تأثیر گذاشت، باید با متخصص یا پزشک مشورت کنید.

برای درمان سریع حالت تهوع ناشی از اضطراب، این نکات را امتحان کنید:

• تنفس عمیق: تنفس شکمی هم اضطراب و هم حالت تهوع را آرام می‌کند.
• ذهن آگاهی: تمرین ذهن آگاهی یا مدیتیشن استرس و حالت تهوع را کاهش دهد.
• نوشیدن آب: نوشیدن آب یا چای گیاهی در جرعه‌های کوچک ممکن است به درمان سریع حالت تهوع کمک کند.
• غذاهای سبک بخورید: میان‌وعده‌هایی مانند کراکر یا برنج ممکن است معده را آرام کنند.
• استراحت: استراحت در یک موقعیت راحت باعث تسکین استرس می‌شود و یکی از روش‌های درمان حالت تهوع خانگی است.

حالت تهوع به خودی خود بیماری نیست، اما می‌تواند نشانه‌ی بسیاری از اختلالات مربوط به دستگاه گوارش باشد، از جمله:

• بیماری ریفلاکس معده به مری
• بیماری زخم معده
• مشکلات اعصاب یا ماهیچه‌های معده که باعث کندی تخلیه یا هضم معده می‌شود
• ناراحتی در قسمت فوقانی معده که به زخم مربوط نمی‌شود (سوء هاضمه بدون زخم)
• وضعیتی که که اعصاب و سیگنال‌های مغزی مانع از عبور غذا در طول دستگاه گوارش شما می‌شوند، حتی اگر انسداد فیزیکی وجود نداشته باشد
• مشکلات ناحیه‌ای از مغز که فرآیندهای گوارشی را کنترل می‌کند
• سردرد میگرنی
• تغییر غیر‌طبیعی در ضربان قلب هنگام تغییر وضعیت بدن

برخی از بیماری‌هایی که باعث درد معده و حالت تهوع می‌شوند به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و ممکن است به سرعت از بین بروند، در حالی که برخی دیگر ممکن است طولانی‌مدت باشند و برخی نیز شدیدتر از دیگران هستند. علائم دیگر ممکن است به شما در تعیین علت زمینه‌ای و رفع حالت تهوع کمک کند.

سوء‌هاضمه شاید ناشی از سریع غذا‌خوردن یا خوردن برخی غذاها، نوشیدن بیش‌از‌حد الکل یا کافئین یا استرس باشد. گاهی‌اوقات، سوء‌هاضمه نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای گوارشی مانند رفلکس اسید است. برای تشخیص حالت تهوع ناشی از سوء‌هاضمه  فرد ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشد:

• معده درد
• نفخ
• احساس سیری زیاد ناخوشایند
• احساس سوزش در معده یا گلو
• آروغ زدن
• گاز

اگر دچار سوهاضمه هستیم برای حالت تهوع چه بخوریم؟ درمان حالت تهوع خانگی شامل نوشیدن آب خنک، غذاهای سبک، نخوردن غذای چرب و شیرین و خوردن زنجبیل تازه یا چای زنجبیل می‌شود.

بیش از ۲۵۰ نوع مسمومیت غذایی وجود دارد و علائم آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. بسته به نوع مسمومیت غذایی که دارید، علائم آن مثل تهوع ممکن است در عرض چند ساعت یا چند روز طول بکشد. بیشتر علائم طی چند روز خود‌به‌خود از بین می‌روند.

اضطراب از طریق ارتباط ذهن و بدن به نام محور مغز-روده بر معده تأثیر می‌گذارد. هنگامی که بدن مضطرب است، سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که ممکن است باعث درد معده، حالت تهوع و مشکلات گوارشی مانند یبوست یا اسهال شود. این امر بدین دلیل است که هورمون‌های استرس هضم را کندتر و معده را نسبت به ناراحتی حساس‌تر می‌کنند.

• گاستروانتریت ویروسی که معمولاً به عنوان یک عفونت در روده‌ی شما است.
• نوروویروس یک ویروس مسری است که علاوه بر حالت تهوع و معده درد باعث استفراغ و اسهال نیز می‌شود.
• التهاب کیسه صفرا
• سنگ کلیه
• آپاندیسیت که التهاب ناگهانی آپاندیس است.
• چسبندگی‌های شکمی که عوارش جراحی شکمی به دلیل بافت اسکار است.
• حمله‌ی قلبی

در حالت کلی چه چیزی به درمان سریع حالت تهوع کمک می‌کند و ما باید برای حالت تهوع چه بخوریم؟ برای کنترل حالت تهوع و استفراغ، غذاهایی را انتخاب کنید که هضم آن‌ها آسان باشد:

• نان تست، کراکر و چوب شور
• ماست
• کیک اسفنجی سبک
• سیب‌زمینی آب‌پز، برنج یا نودل
• مرغ پوست‌کنده پخته یا آب‌پز شده و نه سرخ‌شده
• کنسرو هلو یا سایر میوه‌ها و سبزیجات نرم و با طعم ملایم
• مایعات شفاف مانند آب، نوشابه‌های گازدار شفاف، آب سیب، آب انگور و ژلاتین ساده،
• یخمک، چای و آب
• نوشابه‌های گازدار (شاید تهوع را بدتر کند)

وعده‌های غذایی کوچک و مکرر را که در دمای اتاق یا خنک‌تر هستند، ترجیحاً در فضای خنک و تهویه‌شده میل کنید. نوشیدن مایعات بین وعده‌های غذایی به جای نوشیدن همراه با غذا ممکن است کمک کند. برای درمان سریع حالت تهوع صبح‌ها قبل از بلند‌شدن از رختخواب، کراکر یا نان تست بخورید. لباس‌های گشاد که یقه‌ی خیلی پوشیده و خفه‌کننده ندارند و دفترچه محرک‌های تهوع نیز به مدیریت تهوع کمک می‌کند.

اگر استفراغ رخ داد، خوردن یا آشامیدن را متوقف کنید تا بالا‌آوردن کاهش یابد، سپس با جرعه‌جرعه‌های کوچک مایعات شفاف بنوشید و به‌تدریج به سمت غذاهای نرم مانند آب‌میوه، پودینگ یا پوره‌ی سیب‌زمینی بروید. بعد از استفراغ حتما دهان خود را آب بکشید تا اسید معده دندان شما را خراب نکند اما از مسواک‌زدن بلافاصله بعد از آن خودداری کنید.

در طول درمان حالت تهوع خانگی، حفظ کالری مورد نیاز و مواد مغذی دریافتی کلیدی است. اگر مصرف غذا چالش‌برانگیز است، با پزشک خود در مورد مکمل‌های غذایی صحبت کنید.

داروهای مختلفی برای درمان حالت تهوع در دسترس است که به روش‌های مختلف نسبت به یکدیگر کار می‌کنند. این داروها معمولاً تا زمانی که پزشک مطمئن نشود که چه چیزی باعث تهوع شما شده است تجویز نمی‌شود؛ زیرا دانستن علت به پزشک کمک می‌کند تا داروی مناسب را برای شما انتخاب کند.

داروهای ضدتهوع شامل موارد زیر هستند:

• آنتی هیستامین‌ها: گیرنده‌های H1 را برای کاهش حالت تهوع مسدود می‌کنند که اغلب برای رفع حالت تهوع بیماری حرکت و مشکلات گوش استفاده می‌شود.
• هیوسین: استیل‌کولین برای درمان سریع حالت تهوع بیماری حرکت استفاده می‌شود.
• مسدود‌کننده‌های دوپامین: به درمان حالت تهوع ناشی از سرطان، تشعشع یا برخی داروها کمک می‌کند.
• متوکلوپرامید و دومپریدون: هضم را برای رفع حالت تهوع ناشی از مشکلات روده یا میگرن تسریع می‌کنند.
• دگزامتازون: استروئیدی است که اغلب پس از جراحی یا برای تهوع مرتبط با شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.
• مسدود‌کننده‌های سروتونین: برای کاهش و درمان حالت تهوع ناشی از شیمی‌درمانی و گاستروانتریت است.

کدام دارو معمولا برای درمان حالت تهوع شما تجویز می‌شود؟

انتخاب دارو به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• چه چیزی باعث تهوع شما شده است؟
• آیا بیماری دیگری دارید؟
• آیا باردار هستید؟

فهرست‌کردن تمام عوارض جانبی احتمالی هر یک داروهای درمان حالت تهوع ممکن نیست. با‌این‌حال، مانند برای همه‌ی داروها، تعدادی از عوارض جانبی گزارش شده است. برای مشاهده‌ی عوارض جانبی خاص داروی تجویز شده برای شما، به بروشور اطلاعاتی همراه با دارو مراجعه کنید.

عوارض جانبی رایج داروهای رفع حالت تهوع ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یبوست
• سردرد
• خواب آلودگی یا خستگی
• مشکل در خواب (بی‌خوابی)
• سوء هاضمه

بااین‌حال، عوارض جانبی در هر دارویی متفاوت است. بیشتر عوارض جانبی جدی نیستند و هر فرد ممکن است واکنش متفاوتی به داروها‌ی درمان حالت تهوع نشان دهد. معمولا اکثر مردم عوارض جانبی ذکر شده در بروشور را تجربه نمی‌کنند. با‌این‌حال، ممکن است برای برخی از افراد اتفاق بیفتد.

همان‌گونه که متوجه شدیم تهوع علل مختلفی دارد که با توجه به آن درمان حالت تهوع انتخاب می‌شود. هر روشی ممکن است برای برخی جوابگو باشد و برای برخی دیگر فایده‌ای نداشته باشد. معمولا درمان حالت تهوع خانگی زود جواب می‌دهد. بااین‌که تهوع ممکن است شما را کلافه کند، بهتر است برای رفع حالت تهوع و یافتن دارو و روش مناسب، کمی صبر و حوصله به‌خرج دهید و دنبال درمان سریع حالت تهوع و مصرف دارو نباشید.

به‌ یاد داشته باشید که تهوع بیماری نیست و فقط علامت یک بیماری است که شاید گاهی نشانه‌ای از بیماری خطرناکی باشد. به همین دلیل توجه به علائم دیگری که بدنتان نشان می‌دهد مهم است و می‌تواند شما را به تشخیص و درمان سریع حالت تهوع نزدیک‌تر کند. اگر تهوع در شما مزمن شد یا در زندگی روزمره‌ی شما اختلالی ایجاد کرد حتما به پزشک مراجعه کنید.