فراموشکاری می‌تواند دارای مزیت تکاملی باشد

در مرحله‌ی بعدی پژوهشگرها این پرسش را مطرح کردند: حتی اگر هیچ زنگ و هیچ شوکی در کار نباشد، آیا فعال‌سازی مصنوعی نورون‌ها می‌تواند باعث شود که جونده‌ها انتظار شوک در پاهایشان را داشته باشند؟ آن‌ها این کار را با استفاده از تکنیکی به نام تحریک اپتوژنتیک انجام دادند که شامل استفاده از نور و مهندسی ژنتیک است و نشان دادند که واقعاً فعال‌کردن و سپس غیرفعال‌کردن چنین خاطراتی امکان‌پذیر است.

یکی از راه‌هایی که می‌توان آزمایش یادشده را به انسان ربط داد، از طریق نوعی فراموشکاری گذرا است که ممکن است به‌دلیل از دست‌دادن حافظه نباشد. برگردیم به مثال اولی که شخصی را در خیابان می‌بینید و نمی‌توانید نام او را به خاطر بیاورید. شاید فکر کنید حرف اول اسمش را می‌دانید و در یک لحظه به نام او برسید. این پدیده را «نوک زبان» می‌گویند.

راجر براون و دیوید مک‌نیل، روانشناس‌های آمریکایی پدیده‌ی نوک زبان را در دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی بررسی کردند و براساس یافته‌هایشان، توانایی افراد برای شناسایی ابعاد مختلف یک کلمه‌ی گمشده، فراتر از انتظار بود. این یافته نشان می‌داد که اطلاعات به‌طور کامل فراموش نشده‌اند.

براساس یک نظریه، پدیده‌ی نوک زبان حاصل اتصال‌های ضعیف در حافظه بین کلمات و معنایشان است و دشواری در به خاطر سپردن اطلاعات دلخواه را منعکس می‌کند. بااین‌حال احتمال دیگر این است که این پدیده نشانه‌ای باشد که فرد هنوز اطلاعات را فراموش نکرده و فعلاً حضور ذهن ندارد.

چنین شواهدی نشان می‌دهد چرا فراموشکاری به‌صورت مکرر و با افزایش سن رخ می‌دهد و تشخیص آن آسان‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که مغز باید اطلاعات بیشتری را برای به خاطر سپردن چیزها مرتب کند. پدیده‌ی نوک زبان شاید ابزار مغز برای فراموش‌نکردن اطلاعات دلخواه باشد و این مقاومت می‌تواند یادآوری موفق را به دنبال داشته باشد.

در مجموع، شاید اطلاعات را به دلایل مختلفی فراموش کنیم. برای مثال دلیل این فراموشکاری می‌تواند فقدان توجه کافی یا زوال اطلاعات به‌مرور زمان باشد. شاید برای به‌روزرسانی خاطرات جدید این کار را انجام دهید و شاید اطلاعات فراموش‌شده به‌طور دائمی از بین نروند، بلکه صرفاً دسترسی به آن‌ها ممکن نباشد. تمام شکل‌های فراموشکاری به مغز ما امکان می‌دهد به‌طور بهینه عمل کند و باعث بقای ما در نسل‌های متوالی شده است. البته نباید پیامدهای منفی فراموشکاری شدید مثل بیماری آلزایمر را دست کم گرفت؛ اما فراموشکاری می‌تواند مزیت‌های تکاملی را به‌دنبال داشته باشد.