داروی آزمایشی سرطان راست روده، تومورهای تمام بیماران یک کارآزمایی بالینی را از بین برد

آزمایش دارویی کوچک که به‌تازگی در ایالات متحده انجام شده، ظاهراً پیشرفتی بسیار امیدوارکننده برای درمان سرطان راست روده حاصل کرده و علایم سرطان را در تک‌تکِ بیماران تحت درمان در این آزمایش به‌طور موفقیت‌آمیز رو به بهبودی گذاشته است.

داروی داده‌شده به بیماران در این کارآزمایی بالینی، دوستارلیماب (Dostarlimab) نام دارد و با نام تجاری Jemperli فروخته می‌شود. دوستارلیماب درواقع یک داروی ایمنی‌درمانی است و درحال‌حاضر در درمان سرطان مخاط رحم (آندومتر) از آن استفاده می‌شود؛ اما این اولین بررسی بالینی برای رسیدن به پاسخ این پرسش بود که آیا داروی یادشده در مقابله با تومورهای سرطان راست روده نیز مؤثر است یا خیر.

نتایج اولیه‌ی گزارش‌شده تاکنون نشان می‌دهد که دارو به‌طور شگفت‌آوری مؤثر بوده است و به‌گفته‌ی تیم تحقیقاتی، بهبود موفقیت‌آمیز سرطان که در تمامی بیماران تحت درمان آزمایشی مشاهده می‌شود، شاید در نوع خود و در میان روش‌های متداول مبتنی بر مداخله‌ی دارویی برای درمان سرطان بی‌سابقه باشد.

لوئیس دیاز جونیور، سرطان‌شناس از مرکز سرطان مموریال اسلون کترینگ (MSK) و نویسنده‌ی اصلی مقاله جدیدی که نتایج تحقیقات بالینی در آن منتشر شده است، به نیویورک تایمز گفت: «معتقدم این اولین بار است که چنین اتفاقی در تاریخ [درمان] سرطان رخ می‌دهد.»

شایان ذکر است که نتایج مثبت اخیر تاکنون تنها در ۱۲ بیمار دیده شده (باید توجه کنیم که کارآزمایی هنوز هم در حال انجام است) و همه‌ی آن بیماران دارای تومورهایی با جهش‌های ژنتیکی موسوم به نقص تعمیر عدم تطابق (MMRd) بودند؛ جهشی که تقریباً در زیر مجموعه‌ای از ۵ تا ۱۰ درصد بیماران سرطان راست روده دیده می‌شود. بیماران مبتلا به چنین تومورهایی اغلب واکنش‌ مثبت و سازنده‌ی کمتری به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نشان می‌دهند و همین امر الزام به برداشته شدن تومورهای موجود در بدن آن‌ها با جراحی را بیشتر می‌کند.

بااین‌حال، جهش‌های MMRd همچنین می‌توانند سلول‌های سرطانی را دربرابر پاسخ ایمنی آسیب‌پذیرتر کنند، به‌ویژه اینکه روند فوق توسط یک عامل ایمنی‌درمانی هم تقویت می‌شود. منظور از عامل ایمنی‌درمانی تقویت‌کننده درمورد این پژوهش بالینی، یک بازدارنده‌ی چک‌پوینت است که با مهار محدودیت‌های روی سلول‌های ایمنی به آن‌ها امکان می‌دهد تا بتوانند سلول‌های سرطانی را به‌طور موثرتری از بین ببرند. دیاز می‌گوید:

وقتی این جهش‌ها در تومور جمع می‌شوند، سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند؛ [سیستمی که] به سلول‌های سرطانی جهش‌یافته حمله می‌کند. ما با خود چنین فکر کردیم که بیایید قبل از متاستاز سرطان، به‌عنوان اولین خط درمان، چنین روشی را امتحان کنیم.

به‌طور معمول، بیماران مبتلا به این نوع تومورهای روده بزرگ ممکن است انتظار داشته باشند که قبل از جراحی سرطان، تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی قرار گیرند. متأسفانه برای بسیاری از بیماران، این طیف از درمان‌ها با عواقب طولانی‌مدتی همراه است؛ عوارضی که گاهی می‌تواند تا پایان عمر ادامه داشته باشد. آندریا سرچک، انکولوژیست پزشکی MSK و نویسنده‌ی اول این مطالعه، می‌گوید:

درمان استاندارد سرطان راست روده با جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌تواند برای بیماران، به‌ویژه به‌دلیل محل تومور سخت باشد. این امکان وجود دارند که بیماران از اختلال عملکرد روده و مثانه، بی‌اختیاری، ناباروری، اختلال عملکرد جنسی و سایر موارد آسیب ببینند.

جالب است بدانید که در یک اتفاق شگفت‌انگیز، بیماران شرکت‌کننده در این کارآزمایی درمانی، تاکنون و به‌طور کامل از این روش‌ها و عوارض جانبی مرتبط با آن دور مانده‌اند و هیچ‌کدام از عوارضی که سرچک از آن‌ها یاد کرده، در بیماران کارآزمایی اخیر و طی درمان اخیر مشاهده نشده است.

در فاز دوم مطالعه، هر سه هفته یکبار به مدت شش ماه به بیماران داروی دوستارلیماب داده شد و تصمیم پزشکان بر این بود که در صورت بازگشت تومورها، شیمی‌درمانی استاندارد و جراحی روی آن‌ها انجام شود؛ اما تومورها طی این مدت برنگشتند.

پس از ۶ ماه پیگیری و دنبال کردن روند درمان، همه‌ی ۱۲ بیمار حاضر در کارآزمایی پاسخ کامل بالینی برای این درمان نشان دادند و هیچ شواهدی از تومورهای سرطانی ازطریق اسکن MRI، پت اسکن، آندوسکوپی و بیوپسی و سایر آزمایش‌ها دیده نشد. ساشا راث، اولین بیمار ثبت‌نام‌کننده برای شرکت در این آزمایش بالینی درمورد بهبود سرطان خود چنین توضیح می‌دهد:

دکتر سرچک به من گفت که تیمی از پزشکان آزمایش‌ها را بررسی کرده‌اند. و ازآنجاکه نتوانستند هیچ نشانه‌ای از سرطان پیدا کنند، به‌گفته‌ی دکتر هیچ دلیلی وجود ندارد که من را مجبور به تحمل پرتودرمانی کند.

باید توجه داشت که تحقیقات هنوز به پایان نرسیده است، و این‌ها تنها نتایج اولیه‌ای هستند که تاکنون گزارش شده‌اند. در تأمین مالی درمان آزمایشی اخیر سازمان‌های متعددی از جمله شرکت داروسازی GlaxoSmithKline، تولیدکننده Jemperli، نقش داشته‌اند.

در حال حاضر، در مجموع ۱۲ بیمار درمان خود با اتکا به روش جدید را تکمیل کرده و حداقل شش ماه نیز تحت پیگیری قرار گرفته‌اند. حدود سه چهارم بیماران تاکنون عوارض جانبی خفیف یا متوسطی از جمله بثورات پوستی، خارش، خستگی و حالت تهوع را تجربه کرده‌اند. ولی تابه‌حال در هیچ‌یک از آن‌ها، رشد مجدد سرطان مشاهده نشده‌ است. با میانگین پیگیری یک‌ساله و برخی بیمارانی مانند راث مدت دو سال را بدون سرطان سپری کرده‌اند.

در نهایت انتظار می‌رود این کارآزمایی شامل حدود ۳۰ بیمار باشد. وقتی داده‌هایی در مورد کل گروه به دست آوریم، تصویر کامل‌تری از میزان ایمن و مؤثر بودن دوستارلیماب در بیماران مبتلا به سرطان راست روده خواهیم داشت؛ اگرچه هنوز مطالعات بیشتری در گروه‌های وسیع‌تری از بیماران مورد نیاز است.

هانا کی. سانوف، سرطان‌شناس از دانشگاه کارولینای شمالی در چاپل هیل که تفسیری بر یافته‌های اخیر نوشته، بر این باور است که تا آن زمان، بایستی با نتایج فعلی هم با خوش‌بینی و هم با احتیاط برخورد کنیم. به گفته‌ی سانوف، پاسخ کامل بالینی به درمان جایگزین یا معادل کاملی برای کنترل طولانی‌مدت سرطان نیست؛ زیرا حتی اگر مهارکننده‌های چک‌پوینتی از قبیل دوستارلیماب بتوانند اثراتی طولانی‌مدت داشته باشند، بازهم به‌طور کلی انتظار می‌رود که رشد مجدد سرطان همچنان در تعداد کمی از بیماران دارنده‌ی تومور رخ دهد. در چنین مواردی تومورها به‌روش‌های غیرجراحی (شیمی‌درمانی و پرتودرمانی) هم به‌سختی مدیریت می‌شوند؛ چه برسد به درمان‌های آزمایشی از این دست.

سانوف همچنین معتقد است که درباره‌ی مدت زمان مورد نیاز برای حصول اطمینان از اینکه آیا پاسخ کامل بالینی به دوستارلیماب برابر با درمان است یا خیر، اطلاعات کمی وجود دارد. وی اشاره می‌کند که برای اطمینان از فواید دارو به تکرار نتایج در مقیاس بزرگ‌تر نیاز داریم و این بهبودها تاکنون فقط در تعداد کمی از بیماران مبتلا به تومورهای MMRd دیده شده است. همچنین مشخص نیست که آیا نتایج این مطالعه‌ی کوچک که در مرکز سرطان مموریال اسلون کترینگ انجام شده، قابل تعمیم به جمعیت وسیع‌تری از بیماران مبتلا به سرطان راست روده باشد یا نه.

حتی با در نظر گرفتن این اخطارها و انتقادات به‌جا، بازهم جای امیدواری زیادی وجود دارد. بررسی‌های محققان پیرامون توانایی رویکرد ایمنی‌درمانی منفرد آن‌ها به بیماران مبتلا به سایر تومورهای MMRd در برخی از انواع سرطان‌های معده، پروستات و پانکراس ادامه دارد.

روزهای اولیه پس از انتشار یک گزارش علمی مهم است و هنوز موارد ناشناخته‌ی زیادی وجود دارد؛ اما اگر تحقیقات بیشتر بتواند به اندازه‌ی دستاوردهای اولیه تکرارپذیر و نویدبخش باشد، ممکن است شاهد ابداع نوع جدیدی از درمان برای سرطان باشیم. سانوف می‌نویسد:

با وجود این ابهامات، سرچک و همکارانشان و همچنین بیمارانی که موافقت کرده‌اند تا به‌جای اتکا به درمان‌های استاندارد، روش درمانی با آینده‌ای امیدوارکننده اما نامعلوم با اتکا بر ایمنی‌درمانی را امتحان کنند، به‌ خودی خود دستاورد مهمی را در اینجا ارائه کرده‌اند؛ چیزی که ممکن است نمایی اولیه از یک تغییر درمان انقلابی باشد. اگر ایمنی‌درمانی بتواند به‌عنوان درمانی برای سرطان راست روده تثبیت شود، شاید دیگر نیاز نباشد که بیماران مجبور شوند برای درمان سرطان خودشان، عوارض پیرامون عملکردهای دیگرِ بدنشان را تحمل کنند.