تحقیق جدید: استرس می‌تواند حافظه را مختل کند و منجر به اضطراب شود

استرس باعث می‌شود موش‌ها تکه‌های بزرگی از عصب در مغز خود بسازند که شکل‌گیری حافظه را مختل می‌کند و باعث می‌شود آن‌ها در موقعیت‌های بی‌خطر دچار اضطراب و ترس شوند. این قضیه شاید توضیح دهد که چرا افرادی که استرس دارند در محیط‌های امن احساس خطر می‌کنند.

پژوهشگران مدت‌هاست می‌دانند که استرس یا سانحه (Trauma) ممکن است باعث شوند افراد از موقعیت‌های بی‌خطر بترسند. برای نمونه، بعد از سوزاندن انگشت با یک قابلمه داغ، فرد استرسی شاید نه فقط از قابلمه‌های داغ، بلکه کلاً از آشپزخانه یا پخت‌وپز دوری کند. این نوع ترس عام در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال اضطرابی کلی وجود دارد.

آزمایش روی موش‌ها

حافظه‌ها در گروه‌هایی از اعصاب به‌نام «رد عصبی» (Engram)، که هنگام شکل‌گیری حافظه فعال هستند، بسته‌بندی می‌شوند. پژوهشگران این مطالعه جدید می‌خواستند ببینند استرس روی ردهای عصبی اثر دارد یا نه. آنها روی بخشی از مغز به‌نام آمیگدال متمرکز شدند که در استرس و واکنش‌های احساسی نقش دارد.

پژوهشگران یک آزمایش سه‌بخشی با پیچیدگی بالا روی موش‌ها اجرا کردند. در ابتدا، آن‌ها برخی از موش‌های بالغ را با تزریق هورمون «کورتیکوسترون» (Corticosterone) یا نگهداری آن‌ها در یک لوله کوچک به‌مدت ۳۰ دقیقه دچار استرس کردند.

آنها سپس موش‌ها (موش‌های استرسی و بدون استرس) را در یک محفظه گذاشتند و برای ۳۰ ثانیه یک صدای طبیعی با بسامد میانی پخش کردند. بعد از یک وقفه، موش‌ها دوباره به آن محفظه بازگشتند و یک سوت با بسامد بالا برای ۳۰ ثانیه شنیدند که با یک شوک دو ثانیه‌ای به پاها تمام شد. این تجربه دوم یک رویداد ترسناک را شبیه‌سازی می‌کرد.

برای بررسی اینکه موش‌ها چه خاطره‌ای از این تجربه‌ها ثبت کرده بودند، پژوهشگران آن‌ها را در یک محیط تازه گذاشتند و آن دو صدا را پخش کردند و واکنش‌شان را زیرنظر گرفتند.

موش‌هایی که استرس نداشتند، اکثراً هنگام شنیدن سوت با بسامد بالا سرجای خود میخکوب می‌شدند. اما موش‌های استرسی با هر دو صدا میخکوب می‌شدند، که نشان می‌داد نمی‌توانند بین رویداد طبیعی و ترسناک تمایزی قائل شوند.

تأثیر استرس در شکل‌گیری حافظه و ایجاد اضطراب

پژوهشگران از تکنیک‌های مختلفی برای نمایش بصری فعالیت عصبی موش‌ها استفاده کردند. آنها دریافتند که در هنگام شکل‌گیری حافظه، موش‌های بدون استرس ردهای عصبی کوچکی هنگام تجربه سوت و شوک شکل می‌دادند؛ درحالی‌که موش‌های استرسی ردهای عصبی بزرگ‌تری شکل می‌دادند که هنگام شنیدن هر دو صدا فعال و موجب ترسشان می‌شد.

پژوهشگران توانستند بفهمند که مغز موش‌های استرسی چرا ردهای عصبی بزرگ‌تری می‌ساخت. در شرایط معمولی، عصب‌های خاص در آمیگدال فعالیت‌های اعصاب را از طریق آزادسازی پیام‌رسان شیمیایی «گاما آمینو بوتیریک اسید» یا گابا (GABA) مسدود می‌کند. این مسئله تضمین می‌کند که در واکنش به یک خاطره منفی، رد عصبی کوچکی تولید می‌شود.

اما تحت استرس، عصب‌های تحریک‌کننده مغز را از انتقال‌دهنده عصبی «اندوکانابینوئید» (Endocannabinoid) پر می‌کنند، که به گیرنده‌های «گلوکوکورتیکوئید» (Glucocorticoid) روی عصب‌های مسدودکننده می‌چسبند و آنها را از آزادسازی گابا بازمی‌دارند. این قضیه باعث می‌شود تا ردهای عصبی بزرگ‌تری تشکیل شوند.

پژوهشگران توانستند آثار استرس روی شکل‌گیری حافظه و ایجاد اضطراب را با دو دارو از بین ببرند که یکی از آن‌ها «میفپریستون» (Mifepristone) است که برای اتمام زودهنگام بارداری استفاده می‌شود. این داروها یا تولید اندوکانابینوئید را مسدود می‌کنند یا نمی‌گذارند گیرنده‌های گلوکوکورتیکوئید عمل کنند. اما پژوهشگران هشدار داده‌اند که این داروها عوارض جانبی‌ای فراتر از مغز دارند و فقط درصورتی کار می‌کنند که هنگام تشکیل حافظه مصرف شوند؛ پس احتمالاً برای انسان‌ها فایده‌ای ندارند.