از عرش تا فرش؛ داستان درهم‌گره‌خورده بزرگترین کلاهبرداران کریپتو

چانگ‌پنگ‌ ژائو (Changpeng Zhao) از بایننس و سم بنکمن فرید (Sam Bankman-Fried) از FTX تا چند سال درمورد قدرت ارزهای غیرمتمرکز و دیجیتال برای مردم سخنرانی‌های پرشوری برگزار می‌کردند. هر دو این افراد ثروت میلیاردی خود را مرهون رشد بیت کوین بودند و درحالی صرافی‌های ارز دیجیتال جهانی خود را اداره می‌کردند که بیشتر دوران حرفه‌ای‌شان را صرف قبولاندن نظم جهانی جدید به مردم کرده بودند. نظمی که در آن یک سیستم مالی جایگزین متشکل از سکه‌های مجازی بدون مرز می‌تواند با حذف واسطه‌هایی همچون بانک‌ها و کاهش نفوذ بیش از حد دولت‌ها، فرودستان جهان را آزاد کند. چه چشم‌انداز شاعرانه‌ای!

جیمی دیمون، مدیر عامل جی‌پی مورگان چیس که در سال ۲۰۲۱ و اوج قیمت ارزهای دیجیتال گفته بود که بیت‌کوین بی‌ارزش است، چند ماه پیش نیز با تأکید عجیبی اعلام کرد که هنوز ارز دیجیتال را یک کلاهبرداری هیجان‌انگیز می‌داند.

بیل گیتس، یکی از بنیانگذاران مایکروسافت و از ثروتمندترین مردان جهان در سال ۲۰۱۸ گفت که اگر بتواند بیت کوین را محو می‌کند. او معتقد است ارزهای دیجیتال شیوه‌ای احمقانه‌ برای سرمایه‌گذاری هستند.

وارن بافت، سرمایه‌گذار افسانه‌ای و مدیرعامل برکشایر هاتاوی نیز گفته است حاضر نیست تمام بیت‌ کوین‌های دنیا را به بهای ۲۵ دلار بخرد، چرا که بیت‌کوین اساساً چیزی تولید نمی‌کند. در میان سیاستمداران، سناتور الیزابت وارن مدت‌ها است که از بزرگترین مخالفان ارزهای دیجیتال در مجلس سنا بوده است.

کمتر از سه هفته پس از محکومیت بنکمن فرید، ژائو نیز به جرایم خود اعتراف کرد و به‌عنوان بخشی از توافق ۴٫۳ میلیارد دلاری خود با وزارت دادگستری ایالات متحده، از سمت مدیرعاملی بایننس کنار رفت. بایننس بزرگترین صرافی کریپتو در جهان است و روزانه ده‌ها میلیارد دلار مبادلات رمزارز در آن انجام می‌شود. اگرچه جرایم این دو نفر متفاوت بود، اما در نهایت هر دو طی ۱۲ ماه از غول‌های بازار به کلاهبردارانی بدنام تبدیل شدند.

رناتو ماریوتی، دادستان سابق بخش کلاهبرداری در اوراق بهادار و کامودیتی وزارت دادگستری ایالات متحده در این رابطه به CNBC گفت: «این دو نفر که به نقش کریپتو در پنهان کردن جرایم و رفتارهای مجرمانه توجهی نداشتند، خود دقیقاً اسیر همین ویژگی رمزارزها شدند.»

ژائو و بنکمن‌فرید پیش از این که رقیب اصلی یکدیگر شوند، با هم دوست بودند. ژائو قبل از بنکمن فرید وارد این حوزه شده بود و پس از مدتی فعالیت به‌عنوان مدیر ارشد فناوری یک صرافی متمرکز رمزنگاری به نام OKCoin، در نهایت صرافی معاملات اسپات خود را با نام بایننس در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی کرد. بایننس از آن زمان تا امروز لقب بزرگترین پلتفرم معاملات ارزهای دیجیتال در جهان را یدک می‌کشد. در همان سال بنکمن‌فرید به دلیل استراتژی معاملاتی آربیتراژ بیت کوین که به نام مبادله‌ی کیمچی شناخته می‌شد، در محافل رمزارز اسم و رسمی برای خود دست‌وپا کرد.

سم بنکمن‌فرید در پایان سال ۲۰۱۸ و پس از این که کسب‌وکار خود را به هنگ کنگ منتقل کرد، برای اولین‌بار پس از اهدای کمک ۱۵۰ هزار دلاری برای حمایت از کنفرانس بایننس در سنگاپور، با ژائو ملاقات کرد و به‌عنوان یکی از آورده‌های آن کمک مالی، توانست خوش و بشی با رئیس بایننس بر روی صحنه‌ی مراسم داشته باشد.

به گفته‌ی مایکل لوئیس، نویسنده‌ای که کتابش در مورد بنکمن‌فرید درست در نخستین روز برگزاری محاکمات او در آبان ماه منتشر شد، مدیر عامل سابق FTX در جایی گفته است که ظاهر شدن بر روی صحنه در کنفرانس بایننس، به او اعتبار عظیمی در دنیای رمزارزها داد. اما طبق گزارش لوئیس، ژائو و بنکمن‌فرید در سبک تجارت و معاملات شخصی‌شان هیچ شباهتی به هم نداشتند. او در این مورد می‌گوید: «سم در تلاش بود تا یک صرافی برای معامله‌گران بزرگ ارزهای دیجیتال ایجاد کند، اما ژائو به معاملات خرد علاقه داشت و می‌خواست افراد عادی را وارد دنیای رمزارز کند.»

یک ماه بعد، بنکمن‌فرید و چند نفر دیگر FTX.com را تأسیس کردند. این صرافی نخستین بورس معاملات آتی در نوع خود با بهره‌مندی از موتور جدید توقف معاملات (یا اصطلاحاً لیکوئید شدن سرمایه) و ویژگی‌هایی بود که نیازهای مشتریان سازمانی را در مقیاس بزرگ تأمین می‌کرد. بایننس نخستین سرمایه‌گذار خارجی در FTX بود که در سال ۲۰۱۹ یک دور آن را تأمین مالی کرد و پوزیشن لانگی بر روی FTT، توکن بومی FTX که برای جایزه دادن به مشتریان ایجاد شده بود، گرفت.

موفقیت FTX باعث تشکیل یک صندوق سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری شد که سایر شرکت‌های ارز دیجیتال را راه‌اندازی کرد. ثروت شخصی بنکمن‌فرید در اوج خود به حدود ۲۶ میلیارد دلار رسید و ارزش FTX پیش از سقوط، ۳۲ میلیارد دلار را نیز لمس کرد! با افزایش قیمت رمزارزها در سال ۲۰۲۱، شهرت بنکمن‌فرید نیز به اوج رسید و طولی نکشید که تصویر او همه‌جا به عنوان نماد رمزارزها در مجلات چاپ می‌شد و مورد ستایش قرار می‌گرفت.

از ماشین‌های مسابقه‌ای فرمول یک گرفته تا میدان بسکتبال میامی، لوگوی FTX همه‌جا دیده می‌شد. بنکمن فرید که گویی به یک تور مطبوعاتی بی‌پایان رفته بود، به داشتن ترازنامه‌ای چنین درخشان می‌بالید و می‌گفت که روزی می‌تواند گلدمن ساکس را بخرد. او تبدیل به پای ثابت مراسم‌ها در واشنگتن شده بود و از بزرگ‌ترین حامیان حزب دموکرات محسوب می‌شد.

بکمن‌فرید پیش از سقوط امپراتوری‌اش وعده داده بود که یک میلیارد دلار پول به رقابت‌های سیاسی ایالات‌متحده تزریق کند و داشت با این قدرت سیاسی، برای سایه افکندن بر معاملات ژائو و بایننس اعمال نفوذ می‌کرد. در همان زمان، نفوذ ژائو و تسلط بایننس بر بازار نیز رو به رشد بود و این صرافی با بیش از ۶۵ میلیارد دلار دارایی، هر سال میلیاردها دلار معاملات رمزارز را پردازش می‌کرد.

در سال ۲۰۲۲، در حالی که قیمت رمزارزها به نحو چشمگیری کاهش یافته و ورشکستگی‌های پیاپی شرکت‌ها نیز اعتماد مشتریان را در این حوزه متزلزل کرده بود، بنکمن‌فرید کماکان به خود می‌بالید، چرا که خود و شرکتش را از این ضربات در امان می‌دید. اما در واقع نابودی این صنعت، ضربات جبران‌ناپذیری به عملکرد او و شرکتش وارد کرد.

شرکت Alameda Research، صندوق سرمایه‌گذاری بنکمن‌فرید، در بهار و تابستان ۲۰۲۲ مجبور به استقراض شد تا در شرکت‌های ارز دیجیتال شکست‌خورده سرمایه‌گذاری کند و این صنعت را سرپا نگه دارد. سپس طبق گزارش‌ها، سپرده‌های مشتریان FTX را برای جلوگیری از کال مارجین شدن و اجرای تعهدات بدهی فوری حذف کرد. در نوامبر ۲۰۲۲، دعوای بنکمن‌فرید و ژائو در پلتفرم ایکس پرده از این طرح پنهان و جنجالی برداشت.

ژائو تنها با یک توییت یک خطی، کمر FTX‌ را شکست. او نوشت:

با توجه به اخباری که به تازگی فاش شده است، ما تصمیم گرفته‌ایم تمام FTT‌های باقی‌مانده در دارایی‌هایمان را نقد کنیم.

این تهدید منجر به وحشت و هجوم کاربران برای فروش توکن‌های FTT شد. با کاهش بیش از ۷۵ درصدی قیمت این ارز، اعتماد به کل پلتفرم نیز به شدت کاهش یافت. مدیران FTX تلاش کردند تا جلوی این خسارت را بگیرند، اما دیگر دیر شده بود. مشتریان میلیاردها دلار از صرافی خارج کردند. ژائو با فرصت‌طلبی وارد عمل شد و پیشنهاد خرید FTX را به قیمتی بسیار پایین مطرح کرد، اما تنها یک روز بعد، درست هنگامی که روزنه‌ی امیدی پیدا شده بود، گفت که پس از بررسی دقیق، از معامله منصرف شده است. FTX‌ ورشکست شد.

دادگاه به این نتیجه رسید که بنکمن‌ فرید فرد شماره‌ی یک تمامی این قضایا بوده است. اما سوال کلیدی برای هیئت‌منصفه‌ این بود که آیا بنکمن فرید آگاهانه مرتکب کلاهبرداری شده و با پول نقد مشتریان FTX به خریدهای دلخواه خود پرداخته بود، یا در این مسیر صرفا مرتکب اشتباهاتی جبران‌ناپذیر شده بود؟ هیئت منصفه پس از چند ساعت مشورت به این نتیجه رسید که او آگاهانه اقدام به کلاهبرداری در مقیاس گسترده کرده است. واکنش دولت به اقدامات ژائو و صرافی بایننس ملایم‌تر بود.

سه اتهام جنایی علیه صرافی FTX مطرح شد که عبارتند از توطئه، یک فقره انتقال پول بدون مجوز، و نقض قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی (IEEPA). این قانون، اختیار بررسی و کنترل معاملات و مسدود کردن دارایی‌های خارجی در حوزه‌ی نفوذ ایالات‌متحده را در شرایط اضطراری به رییس‌جمهور این کشور می‌دهد. بایننس نه‌تنها زیر بار پرداخت غرامت ۲٫۵ میلیارد دلاری به دولت رفت، بلکه پذیرفت که یک جریمه‌ی سنگین ۱٫۸ میلیارد دلاری نیز به دلیل جرائم انجام شده در بستر معاملاتی‌اش بپردازد. این صرافی اجازه داده بود که معامله‌گران غیرقانونی و فعال در اموری همچون تروریسم و فروش مواد مخدر، بیش از ۱۰۰ هزار تراکنش را در بستر آن انجام دهند.

مریک گارلند، دادستان کل ایالات متحده ۳ ماه پیش در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «این جریمه یکی از سنگین‌ترین مجازات‌هایی است که تاکنون در این کشور اجرا شده است. استفاده از فناوری‌های جدید برای زیر پا گذاشتن قانون، از شما یک اخلالگر نمی‌سازد، بلکه شما را تبدیل به یک جنایتکار می‌کند.»

تسویه‌حساب ۴٫۳ میلیارد دلاری و اجرای توافقنامه‌ی بین این صرافی و بخش‌های مختلف دولت ایالات متحده، از جمله وزارت دادگستری، کمیسیون معاملات آتی و وزارت خزانه‌داری، پایانی بر تحقیقات چند ساله در مورد بزرگترین صرافی ارز دیجیتال جهان خواهد بود. جالب است که در میان این نهادها، نام کمیسیون بورس و اوراق بهادار به چشم نمی‌خورد.

ژائو با وثیقه‌ی شخصی ۱۷۵ میلیون دلاری که ۱۵ میلیون دلار آن وجه نقد بود، آزاد شد. بنکمن‌فرید نیز در ۹ فروردین ۱۴۰۳ در دادگاه حاضر و به تحمل ۲۵ سال زندان محکوم شد.

کارشناسان حقوقی می‌گویند یکی از تفاوت‌های مهم پرونده‌ی ژائو و بنکمن‌فرید، موفقیت شرکت‌های آن‌ها است. رناتو ماریوتی، دادستان سابق وزارت دادگستری ایالات متحده در این رابطه می‌گوید:

یکی از تفاوت‌های مهم ژائو و بنکمن فرید که نباید دست کم گرفته شود این است که ژائو برخلاف بنکمن فرید شرکتی را اداره می‌کرد که در تلاطم‌های بازار همچنان سودآور و مورداطمینان باقی ماند. بایننس یک صندوق مخصوص برای روز مبادا دارد که می‌تواند از پول‌های ذخیره شده در آن برای پرداخت جریمه‌های سنگین غیرمترقبه و ارائه‌های خدمات اهرمی به مشتریانش استفاده کند. همین توانایی پرداخت، موجب شد که وزارت دادگستری و CFTC بتوانند بدون درگیری و جنجال، مشکلشان را با این صرافی حل کنند.

بایننس به کار خود ادامه خواهد داد، اما این بار باید از قوانین جدیدی تبعیت کند. این صرافی ملزم به حفظ و به‌روزرسانی دستورالعمل‌های کسب و کار خود مطابق با استانداردهای ضد پولشویی ایالات متحده است و برای تأیید این انطباق، باید یک ناظر بی‌طرف نیز معرفی کند.

برادن پری که زمانی در دادگاه، وکیل ارشد CFTC، تنها رگولاتور رسمی FTX در ایالات متحده بود، در این مورد می‌گوید: «عوامل زیادی ممکن است در گریختن ژائو از مجازات زندان نقش داشته باشد. مثلا اعتراف داوطلبانه به تخلفاتش باعث شده که مدت‌زمان اندکی را در زندان بگذراند یا شاید هم اصلا زندانی نشود. در سمت دیگر ماجرا، محکومیت طولانی مدت سم بنکمن فرید را داریم که تا ۵۷ سالگی او را پشت میله‌های زندان نگه خواهد داشت.»

پری معتقد است که اگرچه ارتباط با جرایم خارجی از جمله پولشویی و نقض تحریم‌های پولی بین‌المللی به تنهایی می‌تواند بایننس را به سقوط بکشاند، اما این صرافی یک برتری دیگر بر FTX دارد که در گریز از مجازات به آن کمک کرده است؛ اینکه هیچ شکایتی علیه این صرافی مبنی بر کلاهبرداری و استفاده‌ی مجرمانه از پول‌های مشتریان وجود ندارد.

Bloomberg

سومین تفاوت میان ژائو و بنکمن فرید به تمایل او به همکاری کامل با دولت برمی‌گردد. به‌طور کلی، هر زمان که وزارت دادگستری یا کمیسیون بورس و اوراق بهادار به تعقیب قضایی یا اقدام اجرایی مدنی علیه یک متهم می‌پردازد، همکاری متهم را نیز برای تعیین مجازات او در نظر می‌گیرد.

ازسوی دیگر، اگرچه بنیانگذار بایننس مدت‌ زمان حبس بسیار کمتری را در پیش دارد، به دلیل ثروت هنگفتش، همچنان متحمل ضربات مالی سنگینی از سوی دولت ایالات متحده خواهد شد. به‌ باور ماریوتی، درنهایت، نه ژائو و نه سم بنکمن فرید در این بازی برنده نشدند. سرنوشت این دو باعث شد رهبران جامعه‌ی ارزهای دیجیتال بفهمند که چه سرنوشتی می‌تواند انتظارشان را بکشد.

سقوط «غول»‌های کریپتو شاید باعث فرا رسیدن روزهایی آرام‌تر و امن‌تر شود، اما همچنان نبود شفافیت و مقررات نظارتی به افرادی که به دنبال راهنمایی در مورد دنیای کریپتو هستند، کمکی نکرده است.

باوجود فرونشستن گرد و غبار این هیاهو، بسیاری از شرکت‌های رمزارز که همچنان پابرجا هستند، با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند، چرا که حجم عظیمی از پول به سرعت در حال خروج از این شرکت‌ها و گریز به سمت سواحل امن استارتاپ‌های هوش مصنوعی مولد است. البته چرخش قیمت توکن‌های ارز دیجیتال در چند ماه اخیر تا حدودی باعث بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار شده است.

معامله‌گران همچنین امیدوارند کمیسیون بورس و اوراق بهادار همین روزها اجازه‌ی رسمی فعالیت صندوق‌های ETF‌ بیت‌کوین را صادر کند. این صندوق‌ها توسط رهبران امور مالی سنتی راه اندازی شده‌اند و نحوه‌ی کارکرد آن‌ها نیز دقیقا مشابه سازوکارهایی است که ETFهای بورس سال‌ها است برای خرید سهام و اوراق بهادار استفاده می‌کنند.

شرکت‌های مدیریت سرمایه پرآوازه از جمله BlackRock و WisdomTree و Invesco همگی درخواست‌های خود را برای تأسیس صندوق ETF بیت‌کوین ثبت کرده‌اند. در صورت صدور این مجوز، شاهد برقراری بزرگترین پل ارتباطی میان بازارهای مالی سنتی و بازار رمزارزها خواهیم بود.