بررسی تمام زوایای پرونده‌‌ آمریکا علیه اپل؛ پایان «امپراتوری» اپل نزدیک است؟

اپل از آن دسته شرکت‌هایی است که همیشه در تلاش است تا تصویر دلسوزانه و دوستانه‌ای از خود به‌نمایش بگذارد. نوآوری‌هایش قرار است آینده‌ی تکنولوژی را شکل دهد و محصولاتش جان کاربران را از مرگ حتمی نجات می‌دهند؛ اما آنچه در پشت‌صحنه در حال وقوع است، تلاش‌های سرسختانه‌ی یکی دیگر از غول‌های دنیای فناوری است تا با کنار‌زدن رقیبان، جایگاه برتر خود را حفظ کند.

بسیاری از تأمین‌کنندگانی که اپل ناگهان آن‌ها را کنار گذاشته یا توسعه‌دهندگانی که از کار بیکار کرده یا حتی کاربرانی که سطح دسترسی‌هایشان از کاربران اندرویدی کمتر است، با این رفتار قلدرمآبانه به‌خوبی آشنا هستند.

اپل علاقه‌ی چندانی هم به باز کردن دروازه‌های باغ محصور خود به‌روی رقبا ندارد. برای مثال، از آوردن اپلیکیشن iMessage به گوشی‌های اندرویدی خودداری می‌کند، توسعه‌دهندگان را وادار می‌کند فقط از سیستم پرداخت درون‌برنامه‌ای اپ‌استور استفاده کنند، به سرویس‌های کلاد گیمینگ پشت می‌کند و به اپلیکیشن‌های جانبی اجازه‌ی دسترسی به تکنولوژی NFC خود را نمی‌دهد. تمام این کارها را نیز با هدف حفظ امپراتوری خود دربرابر رقبا انجام می‌دهد.

اپل در واکنش گفت که این پرونده دست دولت را در امور مربوط به شرکت باز می‌کند و به محدودشدن توانایی اپل به توسعه‌ی آزادانه‌ی تکنولوژی‌اش منجر می‌شود. شکایت دولت آمریکا از اپل باعث افت ۴٫۱ درصدی سهام غول فناوری آمریکایی شد و ۱۱۳ میلیارد از ارزش بازار این شرکت از دست رفت.

حال ماجرا دقیقا چیست؟ تا چه حد ادعای انحصارگرایی اپل در بازار موبایل صحت دارد و احتمال پیروزی این پرونده علیه اپل چقدر است؟ آیا روزهای پادشاهی آیفون به شماره افتاده است؟

دولت آمریکا پرونده‌ی سنگین شکایت از اپل را در دادگاه منطقه‌ایِ نیوجرسی ثبت کرده است؛ پرونده‌ای که سال‌ها در دست تهیه بود و انتشار اولین گزارش‌ها درباره‌ی تحقیقات وزارت دادگستری روی اپل به سال ۲۰۱۹ برمی‌گردد.

به‌طورکلی، وزارت دادگستری آمریکا به‌همراه ۱۶ دادستان کل در این کشور اپل را به داشتن مونوپولی در بازار گوشی‌های هوشمند متهم کرده‌اند. این پرونده مدعی است اپل از ارائه خدمات ابری برای آیفون جلوگیری و اپلیکیشن‌هایی مسدود می‌کند که مهاجرت به پلتفرم‌های دیگر موبایل را برای کاربران آسان‌تر می‌کند. همچنین، فضای رقابت را برای پیام‌رسان‌های بین‌پلتفرمی تنگ کرده است.

برای مثال، فعالیت اپلیکیشن بیپر مینی که به کاربران اندروید امکان استفاده از iMessage و ارسال متن با حباب‌های آبی را می‌داد، با فشار اپل در دسامبر ۲۰۲۳ متوقف شد. وزارت دادگستری آمریکا مدعی است رفتار قلدرانه‌ی اپل بر مرورگرهای وب، سرویس‌های اشتراکی خبر، سرویس‌های موقعیت‌یابی و… نیز تأثیر می‌گذارد.

به‌طور دقیق‌تر، آمریکا در این پرونده بر پنج مورد اصلی دست گذاشته و توضیح داده است که اپل چگونه از قدرت مونوپولی خود سوءاستفاده کرده است:

• اپل مانع از توسعه‌ی «سوپراپلیکیشن‌»ها شده است؛ اپلیکیشن‌هایی مانند WeChat در چین که چندین اپلیکیشن کوچک را در دل خود جای داده‌اند.
• این شرکت از خدمات ابری برای استریم بازی‌ها پشتیبانی نمی‌کند. کلاد گیمینگ به مرکز داده‌ای مستقل از اپل متکی است که صرفاً اجازه می‌دهد تا بازی‌ها روی آیفون اجرا شوند.
• اپل به پیام‌رسان‌های جانبی اجازه‌ی ارسال SMS از آیفون را نمی‌دهد و پیام‌رسان خودش در اندروید کار نمی‌کند.
• در آیفون پشتیبانی کامل از ساعت‌های هوشمند غیراپل وجود ندارد تا بدین‌ترتیب کاربران آیفون خرید اپل واچ را ترجیح دهند.
• اپل به اپلیکیشن‌های جانبی اجازه نمی‌دهد از فناوری Tap-to-Pay این شرکت برای انجام پرداخت‌های حضوری استفاده کنند.

ازنظر رئیس واحد ضدانحصار وزارت دادگستری آمریکا، اپل این اقدامات را برای دریافت پول بیشتر از مصرف‌کنندگان و تحمیل کارمزد سنگین‌تر به توسعه‌دهندگان و تولیدکنندگان محتوا انجام می‌دهد.

در نگاهی گذرا به پنج اتهام اصلی مطرح‌شده علیه اپل، شاید این‌طور به‌نظر برسد که حق تمام‌وکمال با دولت آمریکا است؛ اما با بررسی دقیق‌تر متوجه می‌شویم که این پرونده بیشتر بر‌پایه‌ی بحث‌های منسوخ‌شده استوار است و از مشکلاتی حرف می‌زند که اپل چند وقتی است برای حل آن‌ها دست به کار شده است.

ژانویه امسال، اپل دسترسی سوپراپلیکیشن‌ها به قابلیت‌های بیشتر را باز کرد تا بتوانند مینی‌اپ‌های خودشان را داشته باشند. استفاده از وی‌چت هم همیشه امکان‌پذیر بوده است. به‌گفته‌ی تحلیلگر بلومبرگ، دلیل اینکه سوپراپ‌ها در آمریکا با استقبال چندانی مواجه نشده‌اند، فرهنگ متفاوت آمریکایی‌ها است، نه سیاست‌های اپل! بگذریم که فقط شرکت‌های بزرگ می‌توانند سوپراپ توسعه‌ دهند و سوپراپ‌ها ذاتاً به توسعه‌دهندگان خُرد آسیب می‌زنند. اصلاً چرا باید پای سوپراپلیکیشن به پرونده‌ی ضدانحصار اپل باز شود؟

در همین ژانویه، دوباره اپل فضای استریم بازی را بازتر کرد تا یکی از توسعه‌دهندگان بتواند با توسعه‌ی اپلیکیشن، دسترسی کاربران به کتابخانه‌ای از عناوین بازی را فراهم کند. اپل سال‌ها است به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا بازی‌هایی ارائه دهند که در فضای ابری اجرا می‌شود. اپل فقط این اجازه را به شرکت‌های بزرگی نظیر مایکروسافت و انویدیا نداده است. درواقع، اپل از کلاد گیمینگ پشتیبانی می‌کند؛ اما مشکل اصلی جایی است که پای رقابت با شرکت‌های فناوری بزرگ به‌میان می‌آید.

سال گذشته، اپل اعلام کرد فناوری RCS که امکان ارسال محتوای تصویری و ویدئویی ازطریق SMS را بین سیستم‌عامل‌های مختلف ممکن می‌کند، با آپدیت iOS 18 به آیفون خواهد آورد. هرچند اپل به اپ‌های جانبی اجازه‌ی ارسال SMS را نخواهد داد و iMessage هم احتمالاً هیچ‌گاه در گوشی‌های اندرویدی دردسترس قرار نخواهد گرفت.

اپل بدون فشار وزارت دادگستری و ترس از مطرح‌شدن همین پرونده علیه خود، هرگز به پشتیبانی از RCS در آیفون تن نمی‌داد. درضمن، دولت آمریکا همچنان می‌تواند اپل را به‌‌دلیل اقدامات گذشته‌اش بازخواست کند؛ درست مثل اقدامی که اتحادیه‌ی اروپا درخصوص سرویس‌های استریم موسیقی انجام داد و اپل را با جریمه‌ی سنگین ۲ میلیارد دلاری روبه‌رو کرد. این احتمال هم وجود دارد که وزارت دادگستری به شواهد بیشتری درباره‌ی این اتهام دسترسی دارد که در آینده برملأ خواهد شد.

این اتهام و اتهام بعدی، از سه اتهام دیگر پشتوانه‌ی محکم‌تری دارند. سیستم‌عامل آیفون بهترین سازگاری را با اپل واچ دارد و کوپرتینونشین‌ها برای اینکه ساعت‌های بیشتری بفروشند و کاربران را در اکوسیستم محصولات خود نگه دارند، به این استراتژی پایبند هستند. بااین‌حال، اگر نظر خود اپل را بپرسید، از دلایل امنیتی و حریم شخصی صحبت خواهد کرد. اپل لازم است پشتیبانی از دیوایس‌های سازندگان دیگر را به آیفون بیاورد و انجام این کار هم مشکل بزرگی برای این شرکت نخواهد بود.

اپل بازهم برای توجیه اینکه چرا به شرکت‌های دیگر اجازه‌ نمی‌دهد تا از تراشه‌ی NFC خود برای توسعه‌ی اپ‌های رقیب ApplePay استفاده کنند، سراغ دلایل امنیتی و حریم شخصی می‌رود. بااین‌همه، احتمالاً دلیل واقعی این است که اپل می‌خواهد درآمدش را از هر انتقال وجه ازطریق ApplePay حفظ کند. درحال‌حاضر، اپل دسترسی به NFC خود را در اروپا ممکن کرده است و گفته می‌شود که این فرایند در آمریکا هم در حال اجرا است.

با تمام این تفاسیر، عجیب است که پرونده‌ی اپل با جدیت بیشتری روی اپ استور دست نگذاشته است. اپ استور جایی است که اپل می‌تواند تغییرات اساسی زیادی ایجاد کند؛ از ساختار درآمدزایی آن گرفته تا فرایند بررسی اپلیکیشن و دستورعمل‌هایی برای توسعه‌دهندگان.

کوپرتینو‌یی‌ها به‌تازگی زیر فشار اتحادیه اروپا مجبور شدند پشتیبانی از سایدلود را در آپدیت iOS 17.4 برای کاربران اروپایی فراهم کنند؛ اقدامی که می‌تواند به‌نفع کاربران آمریکایی هم باشد. اپ استور مبتنی‌بر سیستم منسوخ‌شده‌ای است که از دوران استیو جابز دو دهه‌ی پیش به‌جا مانده است و واقعاً به خانه‌تکانی اساسی نیاز دارد.

دقیقاً همان‌طور که حدس می‌زنید، اپل تمام اتهام‌های وزارت دادگستری را رد کرد و با جدیت گفت: «این پرونده هویت ما و قواعدی را تهدید می‌کند که باعث می‌شوند محصولات اپل در بازارهای به‌شدت رقابتی متمایز باشند. درصورت موفقیت، این پرونده توانایی ما را برای ایجاد فناوری‌هایی که مردم از اپل انتظار دارند، مختل می‌کند.»

تقریباً برای هر اتهامی که در این پرونده مطرح شده، استدلال اپل این است که با این اقدامات درواقع هم از کاربران و هم به‌طور قانونی از کسب‌وکار خود در بازار رقابتی نفس‌گیر محافظت می‌کند. برای مثال، می‌گوید انحصاری‌کردن iMessage به اپل اجازه می‌دهد تا امنیت و حریم شخصی کاربران هنگام چت‌کردن در این پلتفرم را تضمین کند.

در گزارش سال ۲۰۲۰ کمیته‌ی قضایی ضدانحصار مجلس نمایندگان آمریکا که درباره‌ی غول‌های فناوری منتشر شده بود، این ادعا مطرح شد که اپل بر توزیع نرم‌افزار در آیفون‌ «مونوپولی» دارد. به‌عبارت‌دیگر، اپل محصولات خودش را به محصولات شرکت‌های دیگر اولویت می‌دهد؛ به‌طوری‌که کاربران ترجیح می‌دهند به‌دلیل دسترسی راحت‌تر، از همان اپلیکیشن‌های اپل استفاده کنند.

پرونده‌ی جدید هم تا آنجا پیش رفت که اپل را مقصر شکست گوشی‌های مایکروسافت و آمازون دانست. بااین‌حال، اپل ادعای داشتن مونوپولی در گزارش ۲۰۲۰ را به‌شدت رد کرد و گفت: «شرکت ما در هیچ بازاری سهم غالب را در‌اختیار ندارد.» اپل می‌گوید که پرونده‌ی آمریکا هم ازنظر حقایق و هم ازنظر قانونی اشتباه است و به‌شدت دربرابر آن دفاع خواهد کرد.

ازنظر برخی از کارشناسان، پرونده‌ی اپل بیشتر برمبنای مشکلاتی است که غول دنیای فناوری از مدتی پیش درحال برطرف‌کردن آن‌ها بوده است. برای نمونه، اپل قرار است تا پیش از پایان سال ۲۰۲۴ به کاربران اروپایی گوشی آیفون امکان دهد مرورگر سافاری را حذف کنند و تا پاییز ۲۰۲۵ راهکاری «کاربرپسند» برای انتقال داده‌ها از آیفون به دستگاه‌های اندرویدی ارائه دهد.

شاید بزرگ‌ترین ضعف این پرونده کم‌کاری وزارت دادگستری در اثبات این است که اقدامات اپل واقعاً به مصرف‌کنندگان آسیب وارد کرده است. جاناتان کانتر، رئیس واحد ضدانحصار وزارت دادگستری آمریکا، رهبر پرونده‌ی اپل، می‌گوید این پرونده ربطی به بیش‌از‌حد قدرتمندشدن اپل ندارد و هدفش صرفاً تلاش برای افزایش رقابت به‌منظور کاهش قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان و افزایش فرصت برای توسعه‌دهندگان است.

بااین‌حال، وقتی این پرونده مدعی می‌شود دلیل وابستگی کاربران به آیفونشان به‌‌دلیل سخت‌بودن شرایط مهاجرت به گوشی دیگر است یا اپل با نسخه‌ی جدید CarPlay قصد دارد به خودروسازان لطمه بزند، مدرکی برای اثبات این ادعاها ارائه نمی‌دهد.

درباره‌ی برخی از اقدامات اپل نگرانی‌های جدی وجود دارد و اگر فشار اتحادیه‌ی اروپا نبود، آیفون همچنان به پورت USB-C مجهز نمی‌شد و امکان سایدلود دست‌کم در‌دسترس کاربران اروپایی قرار نمی‌گرفت و اسپاتیفای به حقش نمی‌رسید. باوجوداین، وزارت دادگستری آمریکا به‌جای آنکه روی مشکلات اساسی تمرکز کند، ادعاهای عجیبی مطرح کرده است که از ناآشنایی قانون‌گذاران با تکنولوژی مدرن حکایت می‌کند.

به‌سرانجام‌رسیدن این پرونده سال‌ها طول خواهد کشید و فعلاً مشخص نیست آمریکا دقیقاً می‌خواهد اپل در پاسخ به اتهام‌ها چه اقداماتی انجام دهد؟ جریمه‌ی سنگین پرداخت کند یا سیاست‌هایش را عوض کند یا هر دو؟

صرف‌نظر از نتیجه‌‌ی پرونده، اپل به‌احتمال زیاد به تغییرات نرم‌افزاری ادامه خواهد داد که زیر فشار اروپا به آن‌ها تن داده است. به‌عنوان نمونه، تراشه‌‌ی NFC خود را در‌دسترس توسعه‌دهندگان دیگر قرار دهد و پشتیبانی از محصولات آن‌سوی دیوارهای باغ محصورش را بیشتر کند؛ ازجمله ساعت‌های هوشمند، فروشگاه‌های اپلیکیشن، سرویس‌های پرداخت درون‌برنامه‌ای، ردیاب‌ها، موتورهای جست‌وجو و دستیارهای صوتی.

درمجموع، به‌نظر نمی‌رسد پرونده‌ی آمریکا بهترین مکانیزم برای ایجاد این تغییرات باشد؛ زیرا با طرح برخی ادعاهای بی‌اساس عملاً دارد پیش پای خودش سنگ‌اندازی می‌کند. از آن‌سو، اپل برای لابیگری و به‌خدمت‌گرفتن بهترین وکلا، به بودجه‌ی تقریباً بی‌پایانی دسترسی دارد و مدیرعامل این شرکت علاقه‌ای به سازش و کوتاه‌‌آمدن ندارد.

حال یک مسئله قطعی است: اپل چه پیروز این پرونده باشد چه بازنده، در چند سال آینده بسیار متفاوت‌تر از حالا رفتار خواهد کرد و بسیاری از سیاست‌های دیرینه و سنت‌های همیشگی‌اش دستخوش تغییرات بزرگی خواهند شد.